Mùa hè đang đến gần, thời tiết nắng nóng là điều kiện dễ phát sinh nhiều loại dịch bệnh, trong đó có bệnh dại. Dù là căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm với tỷ lệ gây tử vong rất cao, tuy nhiên, hiện nay người dân ở nhiều địa phương vẫn chưa nhận thức được sự nguy hiểm của bệnh dại và rất chủ quan trong việc nuôi thả động vật, đặc biệt là chó, mèo, dẫn đến những nguy cơ lây truyền bệnh dại luôn hiển hiện.
Bệnh dại là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có khả năng lây từ động vật sang người và gây tử vong 100% nếu không được điều trị kịp thời. Theo báo cáo của Bộ Y tế, năm 2024, cả nước ghi nhận hơn 80 trường hợp tử vong do bệnh dại tại 33 tỉnh, thành phố.
Tại Vĩnh Phúc, trong năm 2024, toàn tỉnh đã ghi nhận hơn 2.000 người phải đi điều trị dự phòng bệnh dại; có ít nhất 2 người tử vong vì bệnh dại.
Theo các chuyên gia y tế, bệnh dại gây ra do nhiễm virus dại (Rhabdovirus) thuộc họ Rhabdoviridae, giống Lyssavirus. Virus này lây lan qua nước bọt của động vật bị nhiễm. Động vật bị nhiễm có thể truyền virus bằng cách cắn một động vật khác hoặc cắn người. Trong một số trường hợp hiếm gặp, bệnh dại có thể lây lan khi nước bọt nhiễm bệnh dính vào vết thương hở hoặc qua lớp niêm mạc ở miệng hoặc mắt.
Ổ chứa của virus dại thường là động vật có vú, bất kỳ loài động vật có vú nào cũng có thể mắc bệnh dại, kể cả người; một số loài vật thường là tác nhân truyền bệnh có thể kể đến bao gồm dơi, dê, ngựa, trâu, bò, khỉ, gấu trúc, chồn hôi, cáo…
Ở Việt Nam, động vật mang virus dại phổ biến nhất là chó, chiếm tới 96-97%. Các chuyên gia y tế đánh giá, khi bị chó cắn, nạn nhân có thể bị ủ bệnh từ 9 ngày tới vài năm. Thời gian ủ bệnh tùy thuộc vị trí cắn, vị trí đường đi của vi rút dại tấn công lên thần kinh trung ương.
Để phòng, chống bệnh dại, ngay sau khi tai nạn xảy ra, cần sơ cứu vết thương đúng cách, tiêm vắc xin phòng dại, truyền huyết thanh kháng dại càng sớm càng hiệu quả.
Thế nhưng, nhiều người vẫn còn tâm lý chủ quan không tiêm hoặc tiêm vắc xin rất trễ. Thậm chí, có trường hợp còn đợi chó, mèo chết rồi mới đi tiêm. Nguy hiểm hơn, nhiều người còn quan niệm, bệnh dại có thể chữa bằng thuốc nam, đắp lá cây, nhờ thầy lang…
Hiện chưa có một bài thuốc đông y nào được nghiên cứu và công bố có thể chữa được bệnh dại. Cách phòng và điều trị bệnh dại duy nhất là tiêm vắc xin và huyết thanh kháng dại. Song, do tâm lý sợ tác dụng phụ của vắc xin dại là rào cản khiến nhiều người ngại đi tiêm phòng sau khi phơi nhiễm.
Bác sĩ Chuyên khoa I Dương Ngọc Hưng, Bệnh viện Đa khoa tỉnh cho biết: Một vài trường hợp vì không biết hoặc chủ quan trong điều trị vết thương do chó, mèo cắn, cào dẫn đến bị nhiễm bệnh dại. Trong khi đó, bệnh dại khi đã lên cơn, tỉ lệ tử vong là 100%. Thời kỳ ủ bệnh phụ thuộc vào tình trạng nặng, nhẹ của vết thương, vị trí vết thương và lượng virus dại được truyền sang người. Cho tới nay, bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Do vậy, ngay sau khi tai nạn xảy ra, cần sơ cứu vết thương đúng cách, tiêm vắc xin phòng dại, truyền huyết thanh kháng dại càng sớm càng hiệu quả.
Mùa hè nắng nóng là điều kiện thích hợp để nhiều căn bệnh truyền nhiễm có thể bùng phát, đặc biệt là bệnh dại. Do đó, các chuyên gia y tế lưu ý, người dân cần thực hiện tiêm phòng đầy đủ cho chó, mèo nuôi và tiêm nhắc lại định kỳ theo khuyến cáo của ngành Thú y để phòng, chống bệnh dại.
Ngoài ra, người dân không được thả rông chó, mèo, phải rọ mõm chó, mèo khi cho ra đường; không đùa nghịch, trêu chó, mèo; diệt ngay chó và động vật lên cơn dại hoặc nghi mắc dại.
Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống bệnh dại trên người, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 117 triển khai, thực hiện Quyết định số 2151 của Thủ tướng Chính phủ về phòng, chống bệnh dại trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2022-2030.
Mục tiêu kế hoạch đề ra là phấn đấu đến năm 2030, trên địa bàn tỉnh không có người tử vong vì bệnh dại. Trong đó, giai đoạn 2022-2025, quản lý được 70% số hộ nuôi chó, mèo và nâng tỷ lệ này lên 90% vào giai đoạn 2026-2030. Giai đoạn 2022-2025, tỷ lệ tiêm vắc xin dại cho đàn chó, mèo đạt 70% và nâng tỷ lệ này lên 80% trong giai đoạn 2026 - 2030.
Để đạt mục tiêu này, UBND tỉnh chỉ đạo các cấp, ngành chức năng thực hiện 10 nhiệm vụ trọng tâm. Trong đó, yêu cầu các địa phương tăng cường công tác quản lý đàn chó, mèo.
Yêu cầu chủ nuôi chó, mèo có trách nhiệm đăng ký, khai báo nuôi chó, mèo với chính quyền cấp xã; cam kết nuôi nhốt chó, mèo trong khuôn viên gia đình; chó, mèo khi đưa ra khỏi nhà phải được xích, rọ mõm và có người dắt đề phòng cắn người. Nếu để chó, mèo thả rông cắn người thì chủ nuôi chó, mèo phải chi trả những chi phí liên quan theo quy định.
Chính quyền các cấp huyện, xã tổ chức quản lý, lập danh sách hộ nuôi chó hoặc sổ quản lý chó, mèo; cập nhật số liệu nuôi tại địa phương trên hệ thống báo cáo trực tuyến quản lý chó, mèo.
Định kỳ, tối thiểu 2 lần/năm, báo cáo cập nhật số liệu các hộ nuôi và tổng đàn chó, mèo chi tiết đến cấp xã. Đồng thời có các giải pháp xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm hành chính trong quản lý nuôi chó, mèo, không tiêm vắc xin dại cho chó, mèo theo quy định của pháp luật.
Tại các địa phương, hằng năm, tổ chức 2 đợt chính tiêm vắc xin dại cho đàn chó, mèo đã hết thời gian miễn dịch, mới nuôi, bảo đảm tối thiểu tiêm 1 lần/năm. Đồng thời thường xuyên rà soát, tiêm bổ sung cho đàn chó, mèo mới phát sinh chưa được tiêm phòng trong 2 đợt chính, bảo đảm tỷ lệ tiêm phòng cho trên 70% tổng đàn chó, mèo nuôi trong giai đoạn 2022-2025 và trên 80% tổng đàn trong giai đoạn 2026-2030.
UBND tỉnh yêu cầu Sở Y tế xây dựng kế hoạch về cung ứng, sử dụng vắc xin phòng dại cho người bị chó, mèo cắn, người có nguy cơ cao phơi nhiễm bệnh dại; kiện toàn, mở rộng số lượng điểm tiêm vắc xin và huyết thanh kháng dại để phục vụ công tác điều trị dự phòng, đảm bảo khả năng dễ tiếp cận, giá thành thấp, đặc biệt ở khu vực có nguy cơ cao.
Mỗi huyện có ít nhất 1 điểm tiêm có đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị, vật tư và nguồn nhân lực cho điều trị dự phòng; bảo đảm đủ trang thiết bị, vắc xin và huyết thanh kháng dại đã được cấp phép sử dụng; hỗ trợ điều trị dự phòng cho người nghèo tại các khu vực đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, vùng miền núi khu vực II, III, người có công với cách mạng, lực lượng tham gia công tác tiêm phòng vắc xin dại, bắt chó thả rông, người tham gia công tác phòng, chống dịch bệnh dại.
Bên cạnh đó, UBND tỉnh yêu cầu UBND các huyện, thành phố, sở, ngành đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền để người nuôi chó có trách nhiệm thực hiện nghiêm các quy định về quản lý chó nuôi như tiêm vắc xin phòng bệnh dại, không để chó chạy rông, đeo rọ mõm và có người dắt khi đưa chó ra ngoài. Chia sẻ thông tin kịp thời giữa cơ quan thú y và y tế trong việc giám sát, điều tra, xử lý ổ dịch; đánh giá nguy cơ và triển khai các biện pháp phòng, chống bệnh dại động vật.
Bài, ảnh: Thiệu Vũ