Tôm hùm đất là loại sinh vật bị cấm bán tại thị trường Việt Nam do tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường và sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, thời gian gần đây, tôm hùm đất được rao bán tràn lan trên mạng xã hội, bất chấp việc các cơ quan chức năng đã đưa ra cảnh báo, xử lý nghiêm các hành vi buôn bán loài sinh vật ngoại lai này.
Tôm hùm đất được rao bán tràn lan trên chợ online, tiềm ẩn nhiều nguy cơ đến môi trường và ngành Nông nghiệp.
Tràn lan trên chợ online
Thời gian gần đây, trên các chợ online, nhiều tài khoản rao bán tôm hùm đất dưới nhiều hình thức như chế biến sẵn, cấp đông. Tại một số địa điểm, tôm hùm đất Trung Quốc còn được rao bán giao hàng tận nơi, hàng tươi sống đang nuôi dưỡng trong bể và người tiêu dùng có thể nuôi ăn dần. Giá bán tôm hùm đất hiện giao động từ 150.000 đồng – 500.000 đồng/kg.
Liên hệ với tài khoản N.M rao bán tôm hùm đất trên chợ mạng có địa chỉ tại Hà Nội, người này khẳng định tôm hùm đất sống là món hàng “độc quyền”, "đặc sản" xứ Trung, hiếm có trên thị trường và được bán với giá 280.000 đồng/kg tươi sống. “Hiện, tôm hùm đất vào mùa nên vừa rẻ, vừa ngon. Loại tôm này thịt trắng noãn, có độ dai, bùi, ngọt, giá thành lại rẻ hơn so với những loại tôm hùm cỡ lớn khác. Nếu mua về Vĩnh Phúc thì chỉ mất nửa ngày là sẽ có hàng”, tài khoản N.M khẳng định.
Lướt trên mạng xã hội Facebook, không khó gặp những bài đăng rao bán tôm hùm đất sống, được quảng cáo có nguồn gốc từ Trung Quốc với nhiều mức giá khác nhau. "Thị trường đang bán 280.000 - 350.000 đồng/kg, nay em lại nhập từ Trung Quốc nên giá chỉ 249.000 đồng/kg. Nếu mua sỉ số lượng lớn thì giá siêu đẹp. Khách ở các tỉnh lân cận gửi qua xe khách", tài khoản Facebook H.K quảng cáo.
Không chỉ các trang Facebook cá nhân mà còn có cả nhóm công khai mua, bán tôm hùm đất có tên "Hội thích ăn tôm hùm đất" với hơn 5.000 thành viên. Trong "chợ online" này có hàng trăm bài đăng tìm khách mua, bán tôm hùm đất ở nhiều tỉnh, thành trên cả nước.
Điều đặc biệt, đa số người bán hàng đều không hề hay biết ở Việt Nam cấm bán tôm hùm đất. Chủ một tài khoản rao bán tôm hùm đất có tên “H.M” cho biết: “Tôi ăn thấy ngon, nhiều người hỏi mua nên nhập về bán thôi chứ không biết đây là loại hàng cấm”.
Tài khoản L.T.H, một đầu mối buôn hàng hải sản, có bán tôm hùm đất tại Hà Nội thẳng thắn thừa nhận có biết luật, tuy nhiên chỉ nhập tôm hùm đất về làm thực phẩm chế biến, không bán con giống để nuôi nên cho rằng chưa đến mức bị xử phạt.
Từng có thời gian đi du học tại Trung Quốc và thưởng thức món tôm hùm đất tại đất nước này, anh Nguyễn Văn Long, phường Khai Quang, thành phố Vĩnh Yên chia sẻ: Chất lượng thịt của tôm hùm đất không thể bằng các loại tôm phổ biến tại Việt Nam. Loại tôm này thịt ít, tập trung ở phần đuôi, đầu to, vỏ cứng. Gia vị thấm vào đầu con tôm nên ăn thấy ngon gia vị chứ không ngon thịt như tôm bình thường. Người tiêu dùng thích ăn uống theo trào lưu, nhưng nếu để lọt một số con ra môi trường thì chỉ mấy năm sau sẽ diệt không hết”.
Nhiều nguy hại
Tôm hùm đất có nhiều tên tiếng Anh như: Crawfish, Crayfish, Crawdads, Mudbugs, Red Swamp Crayfish. Loài này có nhiều ở Louisiana (Mỹ) nên còn gọi là Louisiana Crayfish, có đặc tính ăn cả động vật sống, động vật chết và cả thực vật. Chúng thuộc nhóm sinh vật ngoại lai, không có giá trị kinh tế cao và còn phá hoại mùa màng.
Theo các chuyên gia nông nghiệp, nguy hại của tôm hùm đất là chúng sống bò đáy, thích đào hang, ưa tối, chuyên hoạt động về đêm. Chúng có thể đào hang trú ẩn sâu 100-200cm, có thể sống được cả ở dưới nước lẫn trên cạn và chịu được nhiệt độ 0-37 độ C. Trong môi trường, chúng sẽ tiêu diệt hết các loại cá, tôm khác, làm cây cối, hoa màu chết. Vòng đời ngắn, sinh sản nhanh, nên chỉ một thời gian ngắn chúng sẽ chiếm lĩnh môi trường sống của các loài khác.
Các chuyên gia khẳng định: Khó khăn trong tiêu diệt tôm hùm đất là chúng lớn rất nhanh và có thể đạt đến chiều dài 5,5-12 cm. Chúng cũng sống được trong môi trường nước có độ muối rất thấp vốn không phù hợp với nhiều loài tôm khác. Chúng có thể sống đến 5 năm, một số con có thể sống trên 6 năm trong điều kiện tự nhiên. Khả năng thích nghi tốt với môi trường vì vậy chúng trở thành những sinh vật ngoại lai có hại khi phát tán mầm dịch bệnh nấm tôm, virus gây bệnh đốm trắng cho tôm cũng như một số loài ký sinh trùng.
Tại Việt Nam, từ năm 2013, Bộ NN&PTNT, Bộ TN&MT đã cấm nhập khẩu và nhân nuôi tôm hùm đất. Tôm hùm đất cũng không có trong danh mục các thủy sản được phép kinh doanh trên thị trường.
Theo đó, việc kinh doanh, tiêu thụ loài tôm này là vi phạm quy định của pháp luật về đa dạng sinh học và thủy sản. Để bảo vệ môi trường và tránh tác động xấu đến ngành nông nghiệp, Bộ NN&PTNT yêu cầu các cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra và xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm.
Cơ quan chức năng cũng phát đi cảnh báo việc mua bán, nhập khẩu, phát triển, kinh doanh tôm hùm đất là trái quy định pháp luật về đa dạng sinh học và thủy sản.
Căn cứ theo Điều 246, Bộ luật Hình sự 2015, người nhập khẩu trái phép hoặc phát tán loài động vật, thực vật ngoại lai xâm hại hoặc loài động vật, thực vật ngoại lai có nguy cơ xâm hại sẽ bị phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 1 tỷ đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 1 năm đến 5 năm.
Bài, ảnh: Thiệu Vũ