Khai trương từ năm 2020, Bảo tàng Công nghệ thông tin đầu tiên của Việt Nam tại phố Đông Tác, Hà Nội, đã đánh dấu bước tiến quan trọng trong hoạt động bảo tồn và phát triển di sản công nghệ của đất nước.
Bảo tàng Công nghệ thông tin tại số 89 Ng. 41 phố Đông Tác, Đống Đa, Hà Nội, nơi lưu giữ những hiện vật quý giá và minh chứng cho sự phát triển của ngành công nghệ thông tin Việt Nam. (Ảnh: Bảo tàng Công nghệ thông tin Việt Nam)
Chàng kỹ sư trẻ đam mê khoa học công nghệ
Tiến sĩ Nguyễn Chí Công (sinh năm 1949), tốt nghiệp Trường đại học Bách khoa CVUT Praha năm 1972. Ông là một trong những người tiên phong giúp đưa internet vào Việt Nam vào năm 1997 với vai trò Trưởng Tiểu ban mạng của Chương trình quốc gia về Công nghệ thông tin và ứng dụng thành công công nghệ mạng trong nhiều lĩnh vực đời sống. Ông cũng từng đảm nhận các vị trí như: Trưởng Ban Khoa học công nghệ, Hội Tin học Việt Nam, Trưởng Tiểu ban mạng của Chương trình quốc gia về Công nghệ thông tin, thủ lĩnh tin học đầu tiên của Tập đoàn FPT...
Sau khi du học về nước, năm 1972, chàng thanh niên Nguyễn Chí Công đã là một trong các thành viên của nhóm cán bộ kỹ thuật của Viện Khoa học Tính toán và Điều khiển (nay là Viện Công nghệ Thông tin thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam), nơi chế tạo nên chiếc máy tính đầu tiên của Việt Nam cũng như châu Á-mang số hiệu VT80, ngay sau khi chiếc máy vi tính đầu tiên của thế giới Altair 8800 Computer được sản xuất tại Mỹ vào năm 1975. Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt lớn của cuộc đời ông, cũng là bước ngoặt lớn đối với ngành công nghệ thông tin của Việt Nam, khi nước ta trở thành nước thứ ba, chỉ sau hai cường quốc là Pháp và Mỹ, chế tạo thành công máy vi tính lần lượt vào năm 1973 và 1975.
Tiến sĩ Nguyễn Chí Công có thói quen lưu giữ những kỷ vật và tài liệu liên quan đến công việc của mình từ rất sớm. Đối với ông, chúng không chỉ là những hiện vật quý giá, mà còn là minh chứng cho một thời kỳ lịch sử sôi động của ngành công nghệ thông tin Việt Nam và thế giới. Ý tưởng về việc mở một bảo tàng công nghệ thông tin cũng bắt nguồn từ đây.
Nơi lưu giữ minh chứng thời kỳ lịch sử của ngành công nghệ thông tin
Đầu năm 2020, Bảo tàng Công nghệ thông tin ra đời ngay tại ngôi nhà của gia đình Tiến sĩ Nguyễn Chí Công trong con ngõ nhỏ phố Đông Tác, phường Kim Liên, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội. Trong căn phòng nhỏ 25m2, ngay dưới tầng 1 là nơi trưng bày các hiện vật của bảo tàng và cả những câu chuyện bên lề xoay quanh lược đồ về công nghệ thông tin trên thế giới và Việt Nam mà ông đã phác họa.
Bảo tàng hiện có tới gần 1.000 hiện vật, trong đó có 300 hiện vật được giới thiệu, trưng bày. Các hiện vật khá phong phú, đa dạng, từ vỏ và ruột của những chiếc máy tính đời đầu ở Việt Nam đến “bộ não” của máy tính là các chip điện tử rồi các phần mềm và mạng, những cuốn sách tin học có “tuổi đời” khá lâu. Đáng chú ý, trong bộ sưu tập các con chip, có sự hiện diện của những con chip những năm 1970, cùng loại với các con chip được sử dụng để tạo nên những chiếc máy tính đầu tiên.
Tại bảo tàng, Tiến sĩ Nguyễn Chí Công xây dựng hai lược đồ song song về công nghệ thông tin: Một về thế giới (từ trước công nguyên đến năm 1995) và một về Việt Nam (từ năm 1960 đến 2000) để “khách tham quan có thể thấy rõ Việt Nam đã có những đóng góp gì và xuất hiện trong giai đoạn nào của dòng chảy công nghệ thông tin thế giới. Đây cũng là minh chứng cho sự nắm bắt thông tin sớm của người Việt, giúp thế hệ trẻ thêm tự hào về lịch sử của chúng ta và thay đổi thói quen phụ thuộc vào ngoại quốc”.
Những danh nhân có đóng góp như: Giáo sư Tạ Quang Bửu, Giáo sư Phan Đình Diệu, Phó Giáo sư Nguyễn Bình Thành, Giáo sư Vũ Đình Cự, và những cá nhân, tập thể khác cũng được vinh danh tại bảo tàng để những người ghé thăm có thêm hiểu biết về một giai đoạn “quan trọng nhất, giai đoạn nền tảng” cho sự hình thành và phát triển của lĩnh vực công nghệ thông tin tại Việt Nam, đồng thời "không quên những con người đại chúng, những con người bình thường, bởi nếu chúng ta không nhìn thấy vai trò của những người bình thường thì không bao giờ đi đến được thắng lợi”, Tiến sĩ Nguyễn Chí Công chia sẻ.
Đối với Tiến sĩ Nguyễn Chí Công, đam mê chỉ là một phần. Lý do chính ông xây dựng bảo tàng là mong muốn truyền lửa cho thế hệ trẻ. Ông luôn đặt niềm tin và hy vọng vào lớp trẻ, tin rằng họ sẽ viết tiếp được ước mơ công nghiệp hóa công nghệ thông tin mà thế hệ ông còn dang dở.
Gửi một lời khuyên đến thế hệ trẻ, Tiến sĩ Nguyễn Chí Công cho rằng các bạn trẻ cần phải học hỏi mọi lúc mọi nơi, trang bị cho mình kiến thức để sẵn sàng nắm bắt cơ hội và thể hiện hết khả năng bản thân, không để lỡ mất cơ hội. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng khi làm việc tập thể, vì trong lĩnh vực công nghệ thông tin, không thể hoạt động cá nhân đơn lẻ.
Với tâm huyết của Tiến sĩ Nguyễn Chí Công, bảo tàng không chỉ lưu giữ những hiện vật quý báu mà còn truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, khơi dậy niềm đam mê công nghệ và khuyến khích theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực này. Qua việc giáo dục và tạo cơ hội trải nghiệm, bảo tàng góp phần quan trọng trong việc xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển công nghệ thông tin tại Việt Nam. Hy vọng rằng, những nỗ lực này sẽ tiếp tục được phát huy, giúp Việt Nam vươn lên và khẳng định vị thế trên bản đồ công nghệ thông tin thế giới.
Văn Cường (Theo nhandan.vn)