Tiến sĩ Nguyễn Văn Sơn (32 tuổi), giảng viên Khoa Công nghệ thông tin, Trường ĐH Công nghệ, ĐH Quốc gia Hà Nội, là tác giả của nhiều công trình nghiên cứu mang lại giá trị lớn trong khoa học và cộng đồng.
Ngăn chặn AI gây hậu quả đáng tiếc
Một trong những công trình để lại dấu ấn và giúp tiến sĩ Nguyễn Văn Sơn được vinh danh Giải thưởng khoa học công nghệ Quả cầu vàng năm 2024 do T.Ư Đoàn tổ chức, là công trình nghiên cứu CodeJIT cho phép phát hiện sớm các thay đổi (còn gọi là commit) nguy hiểm tạo ra các lỗ hổng bảo mật trong quá trình phát triển phần mềm, giúp các nhà phát triển có thể kiểm tra và sửa chữa các commit này kịp thời khi chúng vẫn còn mới và dễ theo dõi.
Tiến sĩ Nguyễn Văn Sơn hướng dẫn sinh viên nghiên cứu khoa học
Kết quả thực nghiệm cho thấy CodeJIT đạt độ chính xác cao trong việc xác định commit nguy hiểm, lên tới 90%, vượt trội gần 2 lần so với các phương pháp tiên tiến không tập trung vào mã nguồn. Giải pháp này có thể được áp dụng rộng rãi trong các dự án phần mềm để tăng cường bảo mật ngay từ giai đoạn phát triển và có thể áp dụng cho các tổ chức phát triển phần mềm, đặc biệt những tổ chức hoạt động trong các lĩnh vực quan trọng như an ninh mạng, y tế hoặc tài chính, nơi mà việc phát hiện lỗ hổng phần mềm sớm và chính xác rất quan trọng.
Tiến sĩ Sơn cho biết kết quả từ công trình CodeJIT đã giúp nhóm nghiên cứu mở ra hướng nghiên cứu mới, hướng tới nâng cao chất lượng phần mềm được phát triển với sự hỗ trợ của các mô hình ngôn ngữ lớn (như ChatGPT, DeepSeek). Hướng nghiên cứu này sẽ "mở chiếc hộp trí tuệ nhân tạo (AI)" khai thác trạng thái bên trong mô hình AI để xem xét tư duy và trực giác, và đánh giá độ tin cậy, an toàn của mã nguồn sinh ra bởi các mô hình ngôn ngữ lớn.
"Để biết con người/lập trình viên tư duy ra sao khi viết phần mềm là không thể, nhưng với AI thì chúng tôi có thể xem cách nó tư duy, hoạt động thế nào, có đúng với mong muốn của con người hay không, kết quả của nó có đáng tin cậy hay không… Từ đó có thể phát hiện và ngăn chặn những lỗi trong phần mềm mà AI có thể tạo ra trong quá trình hoạt động của nó, trước khi gây ra hậu quả đáng tiếc trong tương lai", tiến sĩ Sơn nói.
"Bình dân hóa AI"
Chia sẻ về định hướng nghiên cứu của mình, tiến sĩ Sơn chia sẻ, anh cùng cộng sự đang theo đuổi nghiên cứu AI tự động nhằm mục tiêu tự động hóa quy trình phát triển giải pháp dựa trên AI. Nền tảng này sẽ tự động hóa quá trình từ thu thập xử lý dữ liệu, làm sạch dữ liệu, cho tới xây dựng, triển khai, vận hành và khai thác các mô hình AI. Có thể nền tảng này như một chuyên gia ảo, giúp con người dễ dàng hơn trong việc xây dựng các giải pháp dựa trên AI.
Đặc biệt, tiến sĩ Sơn cho biết công trình nhằm mục tiêu lớn hơn là "Bình dân hóa AI". "Chúng tôi mong muốn dự án mang lợi ích của AI đến nhiều đối tượng hơn trong xã hội, đặc biệt những đối tượng ít kiến thức nền tảng với AI, ví dụ như doanh nghiệp vừa và nhỏ hay hộ kinh doanh nhỏ, các cá nhân… Những đối tượng như vậy với khả năng về AI tương đối hạn chế có thể tận dụng chính những dữ liệu và kiến thức chuyên môn của họ để xây dựng ra các giải pháp dựa trên AI. Từ đó giúp họ có thể làm cho công việc của mình trở nên dễ dàng hơn", anh nói.
Theo tiến sĩ Sơn, một lý tưởng luôn dẫn dắt anh trong suốt hành trình nghiên cứu khoa học chính là khát khao đóng góp cho xã hội thông qua công nghệ. "Tôi tin rằng khoa học và công nghệ không chỉ là những con số, lý thuyết hay các bài báo mà còn có thể mang lại những thay đổi tích cực cho cuộc sống con người", vị tiến sĩ bày tỏ.
Nhờ những đóng góp cho khoa học, tiến sĩ Sơn sở hữu bảng thành tích "khủng" với một bằng độc quyền sáng chế quốc gia; 8 bài báo khoa học công bố trên tạp chí khoa học chuyên ngành quốc tế uy tín nhất hiện nay thuộc danh mục Q1; 9 bài báo đăng trên hội thảo khoa học quốc tế xếp hạng A*.
Truyền lửa cho thế hệ trẻ
Kể về hành trình đến với khoa học công nghệ, tiến sĩ Nguyễn Văn Sơn cho biết được học tập ở Trường ĐH Công nghệ (ĐH Quốc gia Hà Nội). Ngay từ năm thứ 2, anh đã bắt tay nghiên cứu, với sản phẩm Hệ thống hỗ trợ nâng cao chất lượng văn bản - DoiT. Công trình này giúp anh và nhóm nghiên cứu đoạt giải nhì giải thưởng Nhân tài Đất Việt năm 2017, cũng như được ứng dụng rộng rãi trong nước.
Tiến sĩ Sơn cho biết công trình này đang được ứng dụng ở nhiều trường ĐH để rà soát các khóa luận, luận văn, luận án tốt nghiệp, chống nguy cơ đạo văn và nâng cao chất lượng văn bản. Phần mềm này cũng đã giúp hàng chục ngàn người học ứng dụng khi làm đồ án tốt nghiệp để tránh bị trùng lặp và có chất lượng tốt nhất.
Thành công của dự án đã tạo tiền đề, tiếp thêm niềm tin, động lực mạnh mẽ để tiến sĩ Sơn theo đuổi con đường nghiên cứu khoa học. Sau khi tốt nghiệp ĐH, anh quyết định thực hiện chương trình nghiên cứu sinh tiến sĩ tại ĐH Texas (Mỹ). Tại đây, định hướng khoa học của anh rẽ sang hướng mới - nghiên cứu AI và kỹ thuật phần mềm. Đồng thời, anh đã sớm quyết định lựa chọn cho mình con đường trở về nước để cống hiến.
Vì thế ngay khi ở Mỹ, anh sớm bắt tay hợp tác nghiên cứu với các nhà khoa học trong nước và nghiên cứu sinh VN ở nước ngoài nhằm hình thành mạng lưới nhà khoa học. Sau khi về nước, từ năm 2022, anh và nhóm cộng sự đã có hơn 20 công trình nghiên cứu được công bố trên các tạp chí uy tín trong và ngoài nước.
Không chỉ có nhiều đóng góp cho khoa học, với vai trò giảng viên ĐH, tiến sĩ Sơn luôn truyền lửa nghiên cứu khoa học cho các sinh viên.
Vũ Hương (theo thanhnien.vn)