Buôn bán thuốc lá là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, do tính chất ảnh hưởng nguy hại đến sức khỏe và có thể gây ra các tệ nạn xã hội. Do đó, việc kinh doanh thuốc lá chịu sự quản lý nghiêm ngặt của cơ quan Nhà nước. Để được kinh doanh mặt hàng này, chủ cơ sở phải đăng ký giấy phép kinh doanh thuốc lá. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn còn nhiều cơ sở kinh doanh thuốc lá nhưng chưa có phép, dẫn đến việc mua bán thuốc lá dễ dàng.
Tại các cơ sở kinh doanh hàng tạp hóa ở các huyện nông thôn, miền núi, phần lớn mặt hàng thuốc lá điếu đang bị thả nổi bởi ít cửa hàng có giấy phép kinh doanh. Tại một số huyện như Sông Lô, Lập Thạch, Tam Dương, hầu như vào cửa hàng tạp hóa nào cũng thấy kinh doanh thuốc lá điếu, dù chỉ có khoảng dăm ba cây thuốc nhưng có đủ các loại như Thăng Long, Vinataba, Sài Gòn…
Khi được hỏi về giấy phép bán lẻ thuốc lá, nhiều tiểu thương cho biết chưa có và đưa ra nhiều lý do như mới lấy về bán, số lượng ít… nên ngại đi làm thủ tục cấp giấy phép kinh doanh. Cũng có trường hợp tiểu thương đã đến các cơ quan chuyên môn xin cấp giấy phép nhưng không được cấp do thiếu giấy tờ, thủ tục. Dù được cán bộ chuyên trách hướng dẫn hoàn thiện hồ sơ để cấp giấy phép nhưng vì một số lý do nên tiểu thương không làm.
Đoàn Kiểm tra liên ngành kiểm tra cửa hàng tạp hóa tự chọn Chiến Tích, xã Hoàng Hoa, huyện Tam Dương.
Chủ cửa hàng tạp hóa tự chọn Chiến Tích, xã Hoàng Hoa, huyện Tam Dương cho biết: “Trước đây, tôi đã làm hồ sơ xin cấp giấy phép kinh doanh bán lẻ thuốc lá nhưng không được do thiếu một số loại giấy tờ. Do ngại đi lại, cũng như phải hoàn thiện hồ sơ nên đến nay vẫn chưa xin được giấy phép bán lẻ thuốc lá”.
Trong các điều kiện để được cấp giấy phép bán lẻ thuốc lá phải có văn bản của các thương nhân bán buôn hoặc phân phối thuốc lá giới thiệu, trong đó ghi rõ địa bàn kinh doanh. Tuy nhiên, phần lớn các tiểu thương không có giấy giới thiệu này nên cơ quan chuyên môn không cấp được giấy phép kinh doanh.
Hiện nay, thẩm quyền cấp phép bán lẻ thuốc lá ở tuyến huyện, thành phố do Phòng Kinh tế - Hạ tầng thực hiện. Theo một cán bộ chuyên trách tại UBND huyện Tam Dương, hiện nay, việc cấp giấy phép bán lẻ thuốc lá cho các cơ sở kinh doanh, cửa hàng tạp hóa rất khó khăn do hồ sơ của các tiểu thương không đầy đủ giấy tờ theo quy định.
Phần lớn các tiểu thương đều lấy lại thuốc lá của các đơn vị phân phối để kinh doanh. Trong khi để được cấp giấy phép bán lẻ thuốc lá, các tiểu thương này phải có đầy đủ bản sao văn bản giới thiệu của các doanh nghiệp phân phối, trong đó có giấy phép bán buôn sản phẩm thuốc lá của đơn vị này. Trường hợp tiểu thương chưa được cấp giấy phép bán lẻ thuốc lá nhưng vẫn kinh doanh mặt hàng này là vi phạm quy định pháp luật.
Mặc dù không có giấy phép kinh doanh nhưng các tiểu thương vẫn công khai bày bán thuốc lá điếu trong cửa hàng. Theo quy định, mức xử phạt hành chính đối với cơ sở kinh doanh bán lẻ thuốc lá từ 200.000 - 1.000.000 đồng; đối với cơ sở kinh doanh bán buôn thuốc lá từ 10-30 triệu đồng.
Thời gian qua, việc xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi này rất hạn chế, hầu như không có vụ việc nào. Điều này khiến việc quản lý bị buông lỏng, không có sự chấn chỉnh, răn đe, thậm chí còn có xu hướng phát sinh vi phạm mới.
Cũng theo quy định, các hành vi bị nghiêm cấm trong kinh doanh thuốc lá là quảng cáo, khuyến mại thuốc lá, tiếp thị thuốc lá trực tiếp tới người tiêu dùng dưới mọi hình thức; người chưa đủ 18 tuổi mua, bán thuốc lá; sử dụng người chưa đủ 18 tuổi mua, bán thuốc lá; bán, cung cấp thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi…
Trước thực trạng còn nhiều vi phạm trong kinh doanh thuốc lá điếu, chính quyền địa phương, lực lượng quản lý thị trường cần tăng cường công tác kiểm tra, rà soát và có kế hoạch tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật cho các tiểu thương.
Hướng dẫn chủ các cơ sở kinh doanh hoàn thiện hồ sơ cấp giấy phép bán lẻ sản phẩm thuốc lá nếu đủ điều kiện; kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp cố tình không chấp hành các quy định về kinh doanh thuốc lá, không để tình trạng kinh doanh thuốc lá trái phép tồn tại ở các địa phương như hiện nay.
Hà Trần