Nhằm rút ngắn thời gian phân hủy rơm rạ, chất hữu cơ tồn dư trong rơm rạ trên đồng ruộng vụ Xuân, ngành Nông nghiệp tích cực ứng dụng công nghệ vi sinh xử lý rơm rạ sau thu hoạch trên đồng ruộng. Qua đó tạo ra nguồn phân bón hữu cơ, tăng độ phì cho đất và giảm thiểu ô nhiễm môi trường trong sản xuất.
Hằng năm, Vĩnh Phúc gieo cấy hơn 52 nghìn ha lúa, trong đó vụ Đông - Xuân năm 2023 - 2024 gần 29.000 ha. Mỗi ha trồng lúa sau thu hoạch thải ra khoảng 7 - 8 tấn rơm rạ. Những năm gần đây, nhu cầu sử dụng rơm rạ làm vật liệu đun nấu, chăn nuôi ít, vì vậy phần lớn lượng rơm rạ sau thu hoạch để lại trên đồng ruộng.
Bên cạnh đó, khung lịch thời vụ gieo cấy lúa giữa vụ Xuân, vụ Mùa rất ngắn chỉ khoảng 1 tháng, nên sau thu hoạch lúa vụ Xuân, trên nhiều cánh đồng là hình ảnh khói bụi mù mịt từ việc đốt rơm rạ của nông dân không chỉ gây ô nhiễm môi trường, gia tăng khối, bụi, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông mà còn lãng phí một lượng lớn dinh dưỡng có trong rơm rạ.
Cán bộ kỹ thuật Trung tâm Khuyến nông hướng dẫn nông dân xã Đạo Trù (Tam Đảo) sử dụng chế phẩm vi sinh xử lý rơm rạ tại đồng ruộng.
Theo Viện Nghiên cứu lúa Quốc tế, trong 1 tấn rơm chứa khoảng 5 - 8kg đạm, 1,2kg lân, 20kg kali, 40kg silic và 400kg carbon. Nếu đốt rơm rạ không chỉ bỏ đi một lượng lớn phân bón, chất dinh dưỡng tự nhiên cần thiết cho cây lúa mà còn tăng lượng khí thải vào bầu khí quyển.
Nếu đốt 1 ha (trung bình 8 tấn rơm rạ) sẽ phát thải 9,1 tấn CO2, 798 kg khí CO, 398 kg các chất hữu cơ độc hại và 12 kg tro bụi... gây ô nhiễm môi trường.
Nhằm giảm thiểu tình trạng đốt rơm rạ trên đồng ruộng, đồng thời tận dụng lượng phân hữu cơ sẵn có từ phụ phẩm nông nghiệp góp phần cải tạo, bảo vệ môi trường đất, giúp cây lúa sinh trưởng và phát triển thuận lợi, giảm sâu bệnh hại, tháng 7/2021, UBND tỉnh ban hành kế hoạch hỗ trợ chế phẩm vi sinh xử lý rơm rạ trên cây lúa giai đoạn 2022 - 2024.
Theo đó, năm 2024, ngân sách tỉnh hỗ trợ hơn 14 tỷ đồng sử dụng chế phẩm vi sinh 1 lần/1 năm để xử lý rơm rạ trên đồng ruộng sau khi thu hoạch lúa vụ Xuân chuyển sang sản xuất lúa vụ Mùa.
Thực hiện nhiệm vụ được giao, ngay từ tháng 3/2024, Trung tâm Khuyến nông tỉnh đã xây dựng kế hoạch, phối hợp với các địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền về lợi ích, hiệu quả sử dụng chế phẩm vi sinh xử lý rơm rạ trên cây lúa; tổ chức cấp phát 140.000 kg chế phẩm vi sinh với quy mô xử lý 5.000 ha cho các địa phương.
Trong đó, 2 huyện trọng điểm lúa của tỉnh là Yên Lạc và Vĩnh Tường, mỗi huyện được hỗ trợ 1.000 ha; các huyện Bình Xuyên, Sông Lô, Tam Đảo được hỗ trợ 500 ha; Lập Thạch 750ha; Tam Dương 550 ha; thành phố: Phúc Yên, Vĩnh Yên mỗi địa phương 100 ha. Cùng với đó, cán bộ kỹ thuật của trung tâm về các địa phương hướng dẫn quy trình kỹ thuật xử lý rơm rạ bằng chế phẩm vi sinh tại các chân ruộng.
Ông Dương Văn Man, thôn Đạo Trù Hạ, xã Đạo Trù (Tam Đảo) cho biết: Những vụ trước, sau khi thu hoạch lúa vụ Xuân, gia đình thu dọn gốc rạ để phơi khô và đốt ngay tại ruộng, vừa mất thời gian vừa gây khói bụi làm ô nhiễm môi trường.
Vụ Mùa này, gia đình được Trung tâm Khuyến nông tỉnh hỗ trợ, hướng dẫn xử lý rơm rạ sau thu hoạch bằng chế phẩm vi sinh. Sau khi thu hoạch lúa, gia đình cho nước vào ruộng giữ mực nước 2 - 3 cm, sử dụng 15 - 20 kg vôi bột/sào rải đều trên mặt ruộng, dùng máy phay qua 1 lượt ruộng cho dập gốc rạ.
Sau đó dùng chế phẩm vi sinh rải đều trên mặt ruộng (lượng sử dụng 28 kg/ha tương đương khoảng 1 kg/sào) rồi tiến hành phay lại 1 lượt nữa, cho thêm nước vào ruộng, giữ ngập mức nước 7 - 10 cm trong vòng 10 - 15 ngày rồi bừa, bón lót phân và gieo cấy. Giải pháp này giúp gia đình tiết kiệm chi phí mua phân hóa học, đồng thời cải tạo đất, bảo đảm sức khỏe và không gây ô nhiễm môi trường.
Nông dân xã Đạo Trù (Tam Đảo) đưa cơ giới hóa vào làm đất sau khi sử dụng chế phẩm vi sinh xử lý gốc rạ để chuẩn bị gieo cấy lúa vụ Mùa 2024.
Kỹ sư Trần Duy Lịch, Trưởng Phòng khuyến nông Trồng trọt, Trung tâm Khuyến nông tỉnh cho biết:
Với thành phần chủ yếu là các chủng nấm đối kháng và các vi sinh vật, việc sử dụng chế phẩm vi sinh Lacto Powder T để xử lý rơm rạ sau thu hoạch giúp phân hủy nhanh các chất hữu cơ, tăng cường vi sinh vật hữu ích; đồng thời cung cấp thêm chất dinh dưỡng cho cây lúa vụ sau.
Sau 3 năm triển khai cho thấy, cây lúa đẻ nhánh sớm, bộ rễ dài, ít rễ đen, đẻ nhánh tập trung; hạn chế tối đa hiện tượng cây lúa bị nghẹt rễ và vàng lá sinh lý, giảm rõ rệt các đối tượng sâu bệnh gây hại. Nhờ vậy, năng suất lúa vụ Mùa năm 2023 ước đạt 58 - 59 tạ/ha, cao nhất từ trước đến nay.
Qua đó góp phần tăng thêm giá trị và nguồn thu nhập cho người trồng lúa trên cùng diện tích canh tác và làm giảm phát thải khí nhà kính từ trồng lúa, tiến tới thực hiện cam kết của Chính phủ về ứng phó với biến đổi khí hậu, trong đó có mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.
Bài, ảnh: Mai Liên