Những năm gần đây, phong trào văn hóa-văn nghệ (VHVN) quần chúng tại các địa phương trên địa bàn tỉnh diễn ra sôi nổi, thu hút đông đảo người dân tham gia. Đặc biệt, sự hoạt động tích cực của các CLB VHVN đã góp phần gìn giữ, phát huy các loại hình nghệ thuật truyền thống, làm phong phú đời sống văn hóa cơ sở, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa, tinh thần của người dân.
Từ năm 2012, những người đam mê hát Xoan ở thôn Hoàng Thượng, xã Kim Xá, huyện Vĩnh Tường đã tập hợp và sinh hoạt trong tổ hát Xoan của thôn. Đến năm 2022, CLB hát Xoan thôn Hoàng Thượng chính thức được thành lập với 28 thành viên.
Hát Xoan (còn gọi là hát Cửa đình) là loại hình dân ca nghi lễ phong tục, là hình thức nghệ thuật kết hợp đa yếu tố giữa nhạc cụ, hát, múa phục vụ nhu cầu tín ngưỡng của cộng đồng. Hát Xoan bắt nguồn từ những làng cổ nằm ở trung tâm kinh đô Văn Lang thời Vua Hùng dựng nước (nay là tỉnh Phú Thọ); sau đó, lan tỏa tới các vùng lân cận, trong đó, có làng Hoàng Thượng.
CLB hát Xoan thôn Hoàng Thượng, xã Kim Xá thường xuyên luyện tập, biểu diễn góp phần gìn giữ và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống. Ảnh: Kim Ly
Bà Trần Thị Thanh Khu, Chủ nhiệm CLB hát Xoan thôn Hoàng Thượng cho biết: “Trước đây, hát Xoan ở Kim Xá được ít người quan tâm và biết đến. Tôi cùng những người đam mê hát Xoan trong làng đã tìm đến nhà những cụ đào, kép nam hiểu sâu về nghệ thuật hát Xoan để xin truyền dạy lại kỹ thuật, lối hát các bài Xoan cổ, ghi chép tỉ mỉ vào cuốn sổ để tiếp tục gìn giữ, bảo tồn.
Từ khi CLB hát Xoan thôn Hoàng Thượng được thành lập, làn điệu hát Xoan tại địa phương ngày càng phát triển, hầu như người dân nào trong thôn Hoàng Thượng đều biết hát Xoan và việc trao truyền cho thế hệ sau cũng được chú trọng nhiều hơn”.
Đều đặn vào tối thứ 7 hằng tuần, các thành viên CLB hát Xoan thôn Hoàng Thượng lại tập trung để cùng nhau luyện tập. Người già dạy cho người trẻ, người biết nhiều dạy cho người biết ít theo hình thức truyền khẩu. Thành viên CLB thường xuyên luyện tập và biểu diễn các làn điệu hát Xoan như “Rước vua lên kiệu”, “Đóng đám”, “Bỏ bộ”, “Đúm mừng làng”, “Đúm chung đình”… tại đình làng, phục vụ các sự kiện trong những ngày lễ, Tết, địa phương có hoạt động chào mừng hoặc giao lưu với các CLB hát Xoan ở địa phương khác.
Hoạt động của CLB được bà con đón nhận, cổ vũ nhiệt tình, tạo thành phong trào VHVN sôi nổi tại cộng đồng, qua đó, góp phần gìn giữ loại hình nghệ thuật truyền thống của dân tộc, khơi dậy tinh thần đoàn kết, gắn bó trong nhân dân…
CLB VHVN tổ dân phố Đồi Thông, thị trấn Hợp Châu, huyện Tam Đảo được thành lập từ năm 2018 với hơn 40 thành viên. Các thành viên trong CLB có độ tuổi khác nhau nhưng họ đều có điểm chung là đam mê VHVN. Cứ 8 giờ tối hằng ngày, các thành viên CLB lại tập trung ở nhà văn hóa tổ dân phố để luyện tập.
CLB chia làm 2 nhóm, nhóm thanh niên sẽ luyện tập các bài dân ca, dân vũ sôi nổi, náo nhiệt; nhóm trung niên sẽ luyện tập những điệu múa, làn điệu dân ca đằm thắm, trữ tình, ca ngợi tình yêu quê hương, đất nước, ca ngợi Đảng, Bác Hồ kính yêu, tuyên truyền xây dựng nông thôn mới, quê hương giàu đẹp…
Khi tổ dân phố hoặc thị trấn tổ chức các sự kiện, kỷ niệm những ngày lễ lớn của dân tộc, các thành viên CLB lại tụ họp, cùng trao đổi và tìm các bài hát, điệu múa phù hợp với nội dung của buổi lễ để biểu diễn.
Chị Nguyễn Thị Hiền, Chủ nhiệm CLB VHVN, tổ dân phố Đồi Thông cho biết: “Tuy các thành viên trong CLB không được đào tạo bài bản như những nghệ sĩ chuyên nghiệp nhưng bằng tình yêu, niềm đam mê múa hát, lối diễn mộc mạc, bình dị, những nghệ sĩ không chuyên của CLB đã để lại nhiều cảm xúc đáng nhớ cho khán giả. Đặc biệt, việc luyện tập, sinh hoạt cùng nhau trong CLB cũng giúp các thành viên thêm gắn bó, chia sẻ với nhau mọi vui buồn trong cuộc sống, hỗ trợ, giúp đỡ nhau những lúc khó khăn, ốm đau, không may gặp hoạn nạn”.
Đến nay, toàn tỉnh có gần 520 CLB VHVN được thành lập và duy trì hoạt động thường xuyên. Để đưa phong trào VHVN ngày càng thấm sâu vào đời sống, thời gian qua, Trung tâm Văn hóa tỉnh đã nỗ lực đưa hoạt động VHVN đi vào chiều sâu, thu hút đông đảo người dân tham gia.
Năm 2023, trung tâm mở lớp tập huấn, truyền dạy hát Soọng cô cho đồng bào dân tộc Sán Dìu xã Trung Mỹ, huyện Bình Xuyên; tổ chức 2 lớp tập huấn văn nghệ cho các hạt nhân văn nghệ xã Lũng Hòa, huyện Vĩnh Tường và CLB hát Văn, Chầu văn của tỉnh; tổ chức biểu diễn Chầu văn tại Công Quán Tây Thiên phục vụ nhân dân và du khách miễn phí theo kế hoạch 2 ngày/tháng.
Từ đầu năm đến nay, Trung tâm Văn hóa tỉnh đã tổ chức được hơn 10 buổi diễn xướng hát Văn, Chầu văn tại chân đền Thượng Tây Thiên; tổ chức nhiều chương trình biểu diễn nghệ thuật, tuyên truyền lưu động; liên hoan các CLB dân ca, dân vũ...
Thông qua các lớp tập huấn, đơn vị đã hướng dẫn, chỉ đạo cơ sở thành lập các CLB, tổ, đội, nhóm văn nghệ nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể ngày một tốt hơn, đồng thời đưa VHVN thành sản phẩm du lịch đặc sắc, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương phát triển.
Diệu Linh