Ngoài việc tham gia trải nghiệm các trò chơi, trò diễn dân gian trong lễ hội truyền thống, giờ đây, nhân dân và du khách có thể thưởng thức các tiết mục trình diễn trò chơi, trò diễn dân gian tiêu biểu của tỉnh bằng hình thức sân khấu hóa. Đây là cách làm sáng tạo của Vĩnh Phúc góp phần bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa trong đời sống hiện đại.
Trò diễn "Trâu rơm, bò rạ" xã Đại Đồng, huyện Vĩnh Tường được trình diễn tại nhiều chương trình, sự kiện văn hóa của tỉnh, giúp người dân và du khách tìm hiểu, khám phá nét đẹp của trò chơi, trò diễn dân gian. Ảnh: Kim Ly
Trong kho tàng di sản văn hóa đồ sộ của Vĩnh Phúc có gần 400 lễ hội truyền thống, trong đó có nhiều lễ hội đặc sắc, tiêu biểu được tổ chức với quy mô lớn. Gắn với các lễ hội là các trò chơi, trò diễn dân gian đa dạng, hấp dẫn, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Việc thực hành các trò chơi, trò diễn dân gian trong lễ hội truyền thống không chỉ tạo ra không gian văn hóa giàu bản sắc mà còn có ý nghĩa gắn kết cộng đồng, dân tộc.
Thông qua các hình thức diễn xướng như vui chơi giải trí, đấu trí, thi tài, luyện tập cơ bắp, sẵn sàng chiến đấu, khuyến khích canh tác, gieo trồng…, các trò chơi, trò diễn dân gian thể hiện rõ nét giá trị về lịch sử, văn hóa, phong tục tập quán của nhân dân địa phương. Các trò chơi, trò diễn dân gian thường được diễn xướng tại sân đình, đền, miếu, phủ... trong không gian lễ hội, kết hợp với các nghi lễ tạo thành phần lễ và phần hội.
Hiện nay, Vĩnh Phúc còn lưu giữ nhiều trò chơi, trò diễn dân gian trong các lễ hội truyền thống như kéo song, huyện Bình Xuyên; rước Thánh, cướp cây bông, cướp chiếu, huyện Tam Dương; trâu rơm bò rạ, đập nồi đập niêu, chơi cờ người, bắt chạch trong chum, huyện Vĩnh Tường; ném còn, đi cà kheo, bắn nỏ của đồng bào dân tộc Cao Lan, huyện Sông Lô; bơi chải, huyện Sông Lô…
Các trò chơi, trò diễn dân gian thu hút đông đảo nhân dân địa phương và du khách tham gia, tạo không khí sôi động của lễ hội. Tuy vậy, hiện nay, một số trò chơi, trò diễn dân gian đang dần bị mai một do tác động bởi mặt trái của nền kinh tế thị trường và quá trình hội nhập quốc tế. Một bộ phận giới trẻ không còn mặn mà với trò chơi, trò diễn dân gian mà yêu thích game online (trò chơi trực tuyến) và các môn thể thao hiện đại như bóng đá, bóng chuyền, cầu lông...
Trước thực tế đó, ngành VH-TT&DL tỉnh đã thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ, sáng tạo nhằm bảo tồn, phát huy giá trị của các trò chơi, trò diễn dân gian trong các lễ hội truyền thống, tiêu biểu là việc trình diễn các trò chơi, trò diễn dân gian bằng hình thức sân khấu hóa.
Trên cơ sở kịch bản gốc các trò chơi, trò diễn dân gian, Sở VH-TT&DL xây dựng kịch bản chuyển thể sân khấu và tổ chức dàn dựng, tập luyện, biểu diễn theo kịch bản đã được phê duyệt. Tháng 8/2022, Sở VH-TT&DL đã tổ chức chương trình công diễn tiết mục sân khấu hóa trò diễn “Trâu rơm, bò rạ” xã Đại Đồng, huyện Vĩnh Tường (Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia) và trò chơi kéo song, thị trấn Hương Canh, huyện Bình Xuyên (Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại) tại Văn Miếu tỉnh.
Các nghệ sĩ, diễn viên Nhà hát nghệ thuật tỉnh hăng say, miệt mài luyện tập và biểu diễn thành công các tiết mục, tái hiện đầy đủ và sinh động những nét đặc trưng và không khí vui tươi của lễ hội, qua đó, đem lại những trải nghiệm và cảm xúc mới mẻ, sống động cho khán giả.
Các tiết mục được Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh ghi hình, phát sóng nhằm quảng bá, giới thiệu đến du khách trong nước và quốc tế giá trị đặc sắc của các trò chơi, trò diễn dân gian tỉnh Vĩnh Phúc. Đến nay, các tiết mục được các nghệ sĩ, diễn viên Nhà hát nghệ thuật tỉnh biểu diễn trong nhiều chương trình, sự kiện văn hóa của tỉnh, giúp người dân và du khách tìm hiểu, khám phá nét đẹp của trò chơi, trò diễn dân gian nói riêng và di sản văn hóa Vĩnh Phúc nói chung.
Đồng chí Ngô Văn Khoa, Phó trưởng Phòng Quản lý Di sản văn hóa, Sở VH-TT&DL cho biết, các tiết mục sân khấu hóa trò chơi, trò diễn dân gian đã lột tả không gian văn hóa đặc trưng của lễ hội cùng các giá trị lịch sử, văn hóa, phong tục tập quán của các địa phương. Các tiết mục được ghi hình và quảng bá trên phương tiện thông tin đại chúng, website, mạng xã hội giúp người xem dễ dàng tiếp cận và chia sẻ, quảng bá đến công chúng.
Thực hiện Kế hoạch số 248 của UBND tỉnh về việc tái hiện trò chơi, trò diễn dân gian trong các lễ hội tiêu biểu tỉnh Vĩnh Phúc qua hình thức sân khấu hóa, giai đoạn 2021-2025, Sở VH-TT&DL đã phê duyệt kịch bản 4 trò chơi, trò diễn dân gian gồm kéo song; Trâu rơm, bò rạ; tả cáy - dân tộc Sán Dìu; cướp phết, xã Bàn Giản, huyện Lập Thạch. Đến nay, Sở VH-TT&DL đã thực hiện công diễn 2 trò chơi, trò diễn kéo song và trâu rơm, bò rạ.
Thời gian tới, Sở VH-TT&DL tiếp tục chỉ đạo phòng chuyên môn, đơn vị xây dựng kịch bản, luyện tập, biểu diễn các trò chơi, trò diễn dân gian trong các lễ hội tiêu biểu của tỉnh, qua đó, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc.
Bạch Nga