Những năm qua, bên cạnh nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, giữ vững quốc phòng, an ninh, huyện Tam Đảo luôn chú trọng chăm lo đời sống vật chất, tinh thần, phát huy tốt vai trò của đồng bào dân tộc thiểu số trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Qua đó, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn minh, nâng cao chất lượng cuộc sống của đồng bào dân tộc thiểu số nói riêng và nhân dân trên địa bàn huyện nói chung.
Đồng bào Sán Dìu ở Tam Đảo gìn giữ truyền thống gói bánh chưng gù trong những dịp lễ hội. Ảnh: Dương Hà
Tổ dân phố Bảo Phác, thị trấn Hợp Châu có 270 hộ dân với hơn 1.000 nhân khẩu, trong đó, có khoảng 90% là đồng bào dân tộc Sán Dìu. Nói đến xây dựng đời sống văn hóa ở nơi đây, Tổ trưởng tổ dân phố Trần Văn Nhất khẳng định chuyển biến rõ nét nhất đó là thực hiện văn minh trong việc cưới, việc tang.
Trước đây, việc tang của đồng bào dân tộc Sán Dìu ở Bảo Phác có nhiều thủ tục rườm rà kéo dài, người mất có khi để ở trong nhà cả tuần chưa được chôn cất nếu không phải ngày đẹp; đám cưới thì ăn uống linh đình, kéo dài vài ngày với những thủ tục thách cưới gây áp lực kinh tế cho không ít gia đình… Những tập quán đó không chỉ gây lãng phí mà còn không phù hợp với sự phát triển chung của xã hội.
Để góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và xóa dần các hủ tục, tập quán lạc hậu, tổ dân phố đã tích cực tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, được nhân dân đồng thuận hưởng ứng và được đưa vào hương ước.
Đến nay, các đám cưới ở tổ dân phố đã được tổ chức theo hướng tiết kiệm, ngắn gọn, phù hợp với phong tục tập quán địa phương và hoàn cảnh từng gia đình, không tổ chức cưới nhiều lần, giảm bớt các thủ tục thách cưới. Đám tang được người dân tuân thủ thực hiện nghiêm nếp sống văn minh, không mời khách đến viếng ăn uống, tổ chức an táng cho người mất trong ngày hoặc không quá 48 giờ.
Trên cơ sở phong tục tập quán của đồng bào dân tộc thiểu số, các xã, thị trấn trong huyện Tam Đảo đã có những cách làm hay, sáng tạo trong công tác tuyên truyền, vận động người dân thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, xây dựng đời sống văn hóa mới.
Hằng năm, UBND huyện ban hành kế hoạch triển khai phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với việc thực hiện các nội dung Chỉ thị 11 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy.
Các phòng, ban, ngành đều xây dựng và ban hành quy chế làm việc của cơ quan, quy chế văn hóa công sở. Các xã, thị trấn chủ động xây dựng, chỉnh sửa hương ước, quy ước thôn, tổ dân phố và đưa nội dung thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang vào các tiêu chí bình xét gia đình văn hóa.
Để phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đi vào cuộc sống của đồng bào các dân tộc thiểu số, công tác tuyên truyền được chú trọng đẩy mạnh từ huyện đến thôn, tổ dân phố, thông qua nhiều hình thức phong phú; nội dung tuyên truyền gắn với giữ gìn bản sắc dân tộc thiểu số.
Qua đó làm chuyển biến nhận thức, thay đổi lối sống trong cộng đồng dân tộc thiểu số, nhất là việc loại bỏ những hủ tục lạc hậu. Các xã, thị trấn tích cực đổi mới và đa dạng các hoạt động thu hút sự tham gia của đồng bào dân tộc thiểu số.
Đến nay, hầu hết các xã, thị trấn có đồng bào dân tộc thiểu số đều duy trì tốt hoạt động của các câu lạc bộ (CLB) văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, điển hình như CLB dân ca Soọng cô dân tộc Sán Dìu.
Qua hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao đã góp phần bảo tồn, phát huy nét văn hóa đặc sắc của đồng bào và xây dựng nếp sống mới, văn minh, tiến bộ nhờ giao thoa các nét truyền thống văn hóa độc đáo của các dân tộc cùng sinh sống trên địa bàn. Kết quả bình xét cuối năm 2023, toàn huyện có hơn 95% gia đình; 96% thôn, tổ dân phố và 98,6% cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt danh hiệu văn hóa.
Từ năm 2023, 5 thôn của huyện Tam Đảo được chọn xây dựng Làng văn hóa kiểu mẫu đều là những địa bàn có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, gồm thôn Lục Liễu (xã Đạo Trù); thôn Bàn Long (xã Minh Quang); thôn Đồng Bùa (xã Tam Quan); thôn Đồng Cà (xã Bồ Lý); thôn Đồng Pheo (xã Yên Dương) đã tạo động lực và phát huy vai trò của đồng bào dân tộc thiểu số trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư.
Việc thúc đẩy vai trò của đồng bào dân tộc thiểu số trong xây dựng đời sống văn hóa nói chung, xây dựng Làng văn hóa kiểu mẫu nói riêng đã góp phần quan trọng giới thiệu, quảng bá nét văn hóa truyền thống đến đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh.
Từ đó góp phần khai thác tiềm năng, lợi thế trong phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện Tam Đảo, thúc đẩy địa phương phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân.
Bình Duyên