Từ năm 2026, toàn bộ hộ kinh doanh sẽ chính thức chấm dứt cơ chế thuế khoán, thay bằng tự kê khai, nộp thuế theo doanh thu thực tế. Cải cách này không chỉ tăng tính minh bạch mà còn mở ra cơ hội nâng tầm hộ kinh doanh trở thành doanh nghiệp. Theo ghi nhận của phóng viên, hộ kinh doanh có người lo lắng, song cũng có người vui mừng vì tin rằng hình thức đóng thuế theo doanh thu thực tế sẽ minh bạch hơn, bán nhiều đóng thuế nhiều mà bán ít đóng thuế ít.
Bắt đầu từ 1/1/2026 thuế khoán của các hộ kinh doanh sẽ bị bãi bỏ nhằm đảm bảo minh bạch hóa hoạt động của hộ kinh doanh, tạo sự bình đẳng về chế độ thuế giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp.
“Cuộc cách mạng” trong quản lý thuế
Theo thống kê, hiện cả nước có gần 2 triệu hộ kinh doanh đang áp dụng phương pháp thuế khoán. Tuy nhiên, mức thuế bình quân hằng tháng của các hộ kinh doanh này trong quý 1/2025 chỉ khoảng 700.000 đồng/tháng. Điều này cho thấy việc xác định doanh thu tính thuế chưa phản ánh đúng thực tế, dẫn đến sự thiếu công bằng và thất thu ngân sách.
Từ ngày 1/1/2026, gần 3,7 triệu hộ và cá nhân kinh doanh sẽ không còn nộp lệ phí môn bài, đồng thời chấm dứt áp dụng phương pháp khoán thuế - một hình thức đã tồn tại hơn ba thập niên.
Đây là nội dung quan trọng trong Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, đồng thời được cụ thể hóa tại Nghị quyết 198 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân vừa được Quốc hội thông qua.
Theo đó, các cá nhân, tổ chức sẽ thực hiện nghĩa vụ thuế theo đúng quy định của Luật Quản lý thuế, theo hình thức kê khai và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Trước đây, phần lớn hộ và cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ chỉ ghi chép số liệu đơn giản bằng tay nên hình thức thuế khoán phù hợp với giai đoạn đầu của kinh tế thị trường, khi phần lớn hộ kinh doanh hoạt động nhỏ lẻ, chưa đủ điều kiện áp dụng công nghệ hay kế toán bài bản.
Tuy nhiên, phương pháp khoán cũng bộc lộ nhiều nhược điểm như không khuyến khích minh bạch doanh thu, bởi hộ kinh doanh có thể khai thấp hơn doanh thu thực tế để giảm mức thuế khoán; gây khó khăn cho cơ quan thuế trong việc kiểm soát doanh thu, dễ dẫn đến thất thu ngân sách.
Mặt khác, còn tạo ra sự bất bình đẳng giữa các hộ kinh doanh, bởi có những hộ kinh doanh có doanh thu thực tế cao hơn nhiều so với mức khoán, nhưng vẫn nộp thuế ít hơn so với những hộ kinh doanh có doanh thu thực tế thấp hơn, nhưng bị ấn định mức khoán cao.
Trước thực tế trên, Nghị định số 70 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định số 123 quy định về hóa đơn, chứng từ đã yêu cầu các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm phải sử dụng hóa đơn điện tử có kết nối máy tính tiền. Việc quản lý hóa đơn, chứng từ điện tử sẽ được áp dụng theo quy trình mới nhằm giảm thiểu rủi ro, nâng cao hiệu quả giám sát hóa đơn, tránh thất thu thuế.
Theo các chuyên gia, việc áp dụng hóa đơn điện tử sẽ mang lại nhiều lợi ích cho hộ kinh doanh. Thứ nhất là giúp minh bạch doanh thu, giảm rủi ro bị ấn định thuế cao. Thứ hai là tạo điều kiện tiếp cận vốn vay, bởi các tổ chức tín dụng sẽ đánh giá cao những hộ kinh doanh có hệ thống quản lý tài chính minh bạch. Bên cạnh đó, nâng cao uy tín của hộ kinh doanh, tạo dựng niềm tin với khách hàng và đối tác.
Trình bày báo cáo về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết: Việc bãi bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh là chủ trương rất đúng đắn của Đảng, Nhà nước nhằm đảm bảo minh bạch hóa hoạt động của hộ kinh doanh, tạo sự bình đẳng về chế độ thuế giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, khuyến khích hộ kinh doanh chuyển thành doanh nghiệp.
“Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội về việc đẩy mạnh triển khai thực hiện chính sách này, nghị quyết đã điều chỉnh thời điểm áp dụng việc bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh từ ngày 1/1/2026, thay vì ngày 1/7/2026 như dự thảo trước đây. Đồng thời, để giảm gánh nặng chi phí, khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi số, nghị quyết đã quy định Nhà nước bố trí kinh phí để cung cấp miễn phí các nền tảng số, phần mềm kế toán dùng chung cho hộ kinh doanh” - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh.
Từng bước thích ứng
Đón nhận thông tin này, phần lớn hộ kinh doanh bày tỏ sự đồng tình, vì các quy định quản lý thuế mới giúp họ hạn chế một số rủi ro, như nộp thuế “oan” do lẫn lộn giữa dòng tiền kinh doanh và cá nhân; bán hàng không xuất hóa đơn; thất thoát tài chính do không kiểm soát được nguyên liệu đầu vào/đơn hàng xuất ra…
Trong đó, nhiều hộ chủ động ứng dụng các phần mềm quản lý bán hàng như KiotViet, Sapo và Sổ Bán Hàng, với các giải pháp phù hợp cho nhiều phân khúc khách hàng và ngành hàng. Còn một số ít hộ sử dụng sản phẩm tích hợp dịch vụ như hóa đơn điện tử và các giải pháp toàn diện cho hộ kinh doanh và doanh nghiệp, do các đơn vị lớn như Viettel, VNPT và Misa cung cấp.
Ông Nguyễn Văn Đức, hộ kinh doanh trên phố Lý Thường Kiệt, phường Đồng Tâm, thành phố Vĩnh Yên cho biết đã lắp đặt thiết bị với chi phí khoảng 10 triệu đồng. Đồng thời, tuyển dụng một nhân viên trẻ, phụ trách đứng quầy để nhập thông tin và đơn hàng xuất ra thuận lợi hơn.
Đánh giá việc sử dụng hóa đơn điện tử là điều thiết thực, phù hợp với xu hướng phát triển, tuy nhiên, nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ tại khắp các địa phương trong tỉnh vẫn chưa kịp thích nghi với yêu cầu sử dụng hóa đơn điện tử. Một số tỏ ra e ngại vì lo phải đầu tư máy móc, học phần mềm, đối mặt với sai sót và tăng chi phí vận hành.
Chị Nguyễn Thu Hường, chủ cửa hàng thực phẩm tại phường Liên Bảo, thành phố Vĩnh Yên băn khoăn với việc còn hàng tồn nhập từ trước không có hóa đơn đầu vào, giờ phát hành hóa đơn qua máy tính tiền thì xử lý thế nào? Không có hóa đơn đầu vào có bị coi là trốn thuế không?
"Tiểu thương cố gắng nhưng hiện vẫn chưa sẵn sàng để áp dụng phát hành hóa đơn điện tử. Một chính sách mới, thay đổi mới về thuế rất cần cơ quan, đơn vị chức năng hỗ trợ tập huấn" - chị Hường bày tỏ.
Chung nỗi lo, chị Nguyễn Thị Xuân, chủ một cửa hàng chuyên sỉ lẻ quần áo trên địa bàn phường Khai Quang, thành phố Vĩnh Yên lo ngại hệ thống công nghệ phát sinh trục trặc khi đi vào vận hành chính thức, khiến nhập sai thông tin trên hóa đơn đầu vào hoặc chậm xuất hoá đơn... dẫn tới rủi ro bị cơ quan thuế xử phạt, nếu nhà cung cấp không hỗ trợ kịp thời. Vì vậy, rất mong cơ quan thuế có cơ chế ràng buộc với nhà cung cấp thiết bị về việc phải hỗ trợ hộ kinh doanh, tránh trường hợp bán được máy xong thì "đem con bỏ chợ"...
Bài, ảnh: Thiệu Vũ