Với tư duy sáng tạo, đổi mới và trái tim nhiệt huyết, nhóm học sinh Trường THCS Định Trung (Vĩnh Yên) đã dùng công nghệ để khơi mở nhận thức làm thay đổi hành vi của học sinh trước tình trạng thuốc lá điện tử gia tăng trong học đường. Hành trình của các em đã kết trái ngọt khi thực hiện thành công dự án “AI - No Vape Life” - Dự án xây dựng kênh giáo dục cộng đồng nói không với thuốc lá điện tử giành giải Nhất tại Cuộc thi Học sinh, sinh viên với ý tưởng khởi nghiệp lần thứ VII, năm 2025; lan tỏa thông điệp “Vì sức khỏe của chính mình và cộng đồng, hãy nói không với thuốc lá điện tử”.
Nhóm học sinh tập thuyết trình về dự án “AI - No Vape Life”. Ảnh: Trà Hương
Là người trực tiếp hướng dẫn nhóm học sinh thực hiện dự án “AI - No Vape Life” cô Đào Thị Hồng Cường, giáo viên môn Lịch sử Trường THCS Định Trung cho biết: “Đầu năm học 2024 - 2025, tôi hướng dẫn em Trần Minh Nguyệt, lớp 8A6 thực hiện dự án “Thiết kế một số công cụ hỗ trợ tuyên truyền và nâng cao nhận thức cho các bạn học sinh THCS về thuốc lá điện tử” đạt giải Nhì cuộc thi KHKT dành cho học sinh trung học cấp thành phố.
Dự án đã góp phần tuyên truyền nâng cao nhận thức về thuốc lá điện tử trong học sinh THCS, nhưng Minh Nguyệt vẫn canh cánh nỗi niềm làm thế nào để các bạn học sinh không chỉ “biết” mà còn “thực sự thay đổi” hành vi, nói không với thuốc lá điện tử?
Từ sự trăn trở ấy, Minh Nguyệt đưa ra ý tưởng kết hợp công nghệ hiện đại với giáo dục sức khỏe để tác động trực diện đến cảm xúc, nhận thức và hành vi của các bạn học sinh”.
Minh Nguyệt đã liên hệ 4 bạn cùng trường là Lê Tiến Duy, lớp 9A3, Nguyễn Phú Minh, lớp 8A5, Nguyễn Nhật Minh và Phùng Trọng Đức, lớp 7A1 cùng thực hiện dự án.
Quá trình triển khai, nhóm phải cân đối giữa thời gian học tập và nghiên cứu; chủ động tìm hiểu công nghệ mới - Trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế tăng cường (AR) qua các khóa học online; đổi mới phương pháp nghiên cứu, khảo sát để tạo hứng thú cho các bạn học sinh; miệt mài trao đổi, thảo luận để điều chỉnh sản phẩm phù hợp...
Cùng với đó, được sự hỗ trợ của Phòng GDĐT thành phố Vĩnh Yên và Sở GDĐT, nhóm kết nối với chuyên gia hỗ trợ về công nghệ, bác sĩ Bệnh viện Lạc Việt tư vấn chuyên sâu về cấu tạo cơ thể người và tác hại thuốc lá điện tử, PGS.TS Nguyễn Thị Nhân Ái (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 1) hỗ trợ về yếu tố tâm lý tuổi teen. Nhờ đó, nhóm đã xây dựng được nền tảng giáo dục ứng dụng AI và AR.
“AI - No Vape Life” là một hệ sinh thái học tập - tương tác - trải nghiệm, giúp học sinh “thấy trước tương lai” của mình nếu sử dụng hoặc từ bỏ thuốc lá điện tử. Ứng dụng tích hợp nhiều tính năng ấn tượng như AR mô phỏng sinh động hậu quả thực tế tác hại của thuốc lá điện tử đến cơ thể như một lời cảnh tỉnh trực quan.
AI cá nhân hóa nội dung học tập dựa vào độ tuổi, thói quen và tâm lý người dùng, giúp tăng hiệu quả nhận thức. Trò chơi tương tác và phần thưởng giúp học sinh vừa chơi vừa học, không tạo cảm giác bị áp đặt. Bác sĩ ảo đưa ra lời khuyên dựa trên dữ liệu người dùng, nâng cao tính chân thực và cá nhân hóa trải nghiệm.
Minh Nguyệt chia sẻ: “Chúng em không muốn ứng dụng trở thành một người lớn răn đe mà là một người bạn, một tấm gương phản chiếu để các bạn học sinh có thể thấy chính mình trong tương lai. Từ đó, các bạn học sinh lựa chọn điều có lợi cho cơ thể mình”.
Cô giáo Đào Thị Hồng Cường hướng dẫn nhóm học sinh Trường THCS Định Trung thực hiện dự án “AI - No Vape Life”. Ảnh: Trà Hương
“AI - No Vape Life” nhanh chóng được đánh giá là một trong những dự án tiêu biểu nhất cấp tỉnh và được Sở GDĐT chọn đại diện tham dự SV-STARTUP 2025 do Bộ GDĐT tổ chức.
Vượt qua hơn 770 đối thủ trên toàn quốc, dự án “AI - No Vape Life” đã xuất sắc giành giải Nhất khối học sinh phổ thông, mang lại niềm vinh dự, tự hào cho Trường THCS Định Trung nói riêng và ngành GDĐT Vĩnh Phúc nói chung.
Cô giáo Nguyễn Cẩm Mỹ, Hiệu trưởng Trường THCS Định Trung khẳng định: “Thành công này có được nhờ sự nỗ lực sáng tạo không ngừng của học sinh, sự hướng dẫn tận tâm của giáo viên; sự quan tâm, hỗ trợ rất lớn từ Phòng GDĐT thành phố và Sở GDĐT. Bên cạnh đó, các bậc phụ huynh học sinh luôn đồng hành, ủng hộ tích cực. Mỗi thành viên đều làm việc với tinh thần chuyên nghiệp, trách nhiệm và đầy yêu thương”.
Điều ý nghĩa hơn dự án đang được thử nghiệm trong một số trường học tại thành phố Vĩnh Yên và nhận được phản hồi tích cực từ giáo viên, phụ huynh, học sinh. Ứng dụng được kỳ vọng sẽ tích hợp sâu vào các chương trình giáo dục kỹ năng sống, phòng, chống tệ nạn học đường, góp phần định hình tư duy sống lành mạnh cho thế hệ trẻ.
Nhóm sáng lập cũng đang xúc tiến hợp tác với các doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ để thương mại hóa và nhân rộng sản phẩm.
Là người phụ trách kết nối đối tác, em Nguyễn Nhật Minh chia sẻ: “Chúng em đã liên hệ với các doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ để mời đồng hành. Hiện có 5 đơn vị đã đồng ý hỗ trợ phát triển sản phẩm như Công ty Hiber Word, FDI… Trong tương lai, chúng em dự định thành lập công ty để khai thác giá trị của ứng dụng trên diện rộng”.
Đây không chỉ là bước tiến về mặt sản phẩm, mà còn là tư duy vượt lứa tuổi THCS trên lĩnh vực kinh tế, kỹ năng khởi nghiệp.
Trưởng Phòng GDĐT thành phố Vĩnh Yên Nguyễn Thị Kim Chung chia sẻ: “Dự án “AI - No Vape Life” của các em không chỉ gây ấn tượng bởi công nghệ, mà còn bởi chiều sâu nhân văn. Trong một xã hội số hóa, những mô hình giáo dục sáng tạo sẽ góp phần quan trọng định hình lại hệ giá trị sống tích cực cho thế hệ trẻ, giúp các em từng bước trưởng thành để trở thành những học sinh ưu tú, những công dân trách nhiệm với cộng đồng”.
“AI - No Vape Life” không chỉ là dự án khởi nghiệp của học sinh trung học mà còn là lời khẳng định mạnh mẽ của thế hệ trẻ, các em đủ sức sáng tạo, đủ dũng cảm thay đổi, đủ lòng nhân ái để lan tỏa giá trị tốt đẹp.
Khi một bạn trẻ nói “không” với điều có hại, đó là chiến thắng của bản thân các em và là chiến thắng của cả cộng đồng. Một cộng đồng không khói thuốc đang được ươm mầm, vun trồng bởi những trái tim trẻ, có trí tuệ, có tư duy đổi mới và khát vọng sống tích cực, nhân ái.
Minh Hường