Hút thuốc lá gây ra nhiều hệ lụy đối với sức khỏe và tính mạng của con người như thế nào hẳn nhiều người đã rõ. Tuy nhiên, vì sao thuốc lá dễ hút, dễ gây nghiện và đã nghiện rồi thường khó bỏ thì chưa hẳn ai cũng biết.
Với đặc tính dễ nghiện, khó bỏ, cách tốt nhất để phòng tránh tác hại của thuốc lá là không sử dụng vì bất kỳ lí do gì.
Theo các chuyên gia y tế, thuốc lá là chất gây nghiện nhẹ bậc nhất trong các loại chất gây nghiện có hại cho con người. Với những người lần đầu sử dụng, bên cạnh mùi thơm dễ thấy, thuốc lá chỉ tạo cảm giác say nhè nhẹ chứ không dẫn đến những cơn say “ngả nghiêng trời đất” như hút thuốc lào. Càng không gây ra những cơn ho rũ rượi, sốc phản vệ hay ốm liệt giường vài ngày như một số chất ma túy bị cấm sử dụng khác.
Đã thế thuốc lá lại được chế biến dưới hình thức nhỏ gọn, sạch đẹp và quan trọng nhất, chế tài cho các hành vi sản xuất, kinh doanh và sử dụng thuốc lá trái phép vẫn ở mức rất nhẹ khiến người vi phạm không e sợ. Thậm chí, việc hút thuốc lá còn được không ít người, đặc biệt là trẻ vị thành niên cho rằng như thế mới đáng mặt đàn ông, chứng tỏ bản thân đã trưởng thành nên tìm mọi cách tập hút thuốc cho bằng bạn bằng bè…
Ở nước ta, với việc thuốc lá được bày bán giá khá rẻ và tràn lan ở mọi chỗ, mọi nơi, không giới hạn độ tuổi (trẻ em cũng mua được vì người bán sẵn sàng vin vào cớ… tưởng mua hộ cho người lớn nếu bị cơ quan chức năng phát hiện) thì đây chính là mảnh đất màu mỡ cho các đối tượng muốn làm quen với khói thuốc.
Chính vì vậy, nhiều năm nay, Việt Nam luôn nằm trong nhóm các nước có số người hút thuốc lá cao trên thế giới với gần 40% nam giới trên 15 tuổi hút thuốc.
Vì sao thuốc lá là chất gây nghiện dạng nhẹ, dễ hút như thế nhưng lại rất khó bỏ? Câu hỏi tưởng chừng rất đơn giản nhưng không phải ai cũng trả lời được.
Thứ nhất, với tâm lý hút thuốc dễ như thế thì bỏ lúc nào chả được, rất nhiều người khi bắt đầu bập vào thuốc lá đều chủ quan cho rằng khi nào không thích nữa thì thôi, có gì khó. Kết quả là phần lớn đều bỏ rất dễ, dễ đến mức bỏ hàng chục lần, lần nào cũng bỏ được nhưng đều chỉ được thời gian ngắn lại tái nghiện, thậm chí còn nghiện nặng hơn.
Thứ hai, như đã nói, trong khói thuốc lá có chất gây nghiện (nicotin), khi bỏ thuốc đồng nghĩa với việc cơ thể đột ngột thiếu chất này sau một thời gian dài đã quen với việc lệ thuộc vào nó. Do vậy, tự bản thân cơ thể không thích ứng kịp nên gây ra những phản ứng tiêu cực như khó chịu, lo âu, nóng nảy, buồn chán… Những biểu hiện này sẽ nhanh chóng chấm dứt nếu… được bổ sung kịp thời nicotin thông qua khói thuốc lá.
Nhiều trường hợp, người nghiện khó bỏ thuốc lá không hẳn vì chất nicotin trong khói thuốc mà còn do thói quen trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày. Ví dụ không thèm thuốc như khi thấy người bên cạnh hút cũng muốn vài hơi; bình thường không sao nhưng có chén trà nóng hay vài ly rượu là nảy sinh cảm giác thèm hút.
Một nguyên nhân quan trọng nữa là tâm lý của người trong cuộc có tác động quyết định đến việc hút hay không hút, nghiện hay không nghiện thuốc lá. Với người bản lĩnh quyết đoán, trong nhất thời nào đó, vì áp lực công việc hay vướng mắc tình cảm gia đình, họ có thể hút thuốc lá như một người nghiện lâu năm. Nhưng ngay khi giai đoạn này qua đi, họ ngừng hút một cách tự nhiên như chưa bao giờ biết đến khói thuốc.
Ngược lại, với người ý chí kém, họ luôn đổ lỗi cho hoàn cảnh, rằng buồn phiền công việc, môi trường hay phải giao tiếp với người nghiện thuốc hoặc đơn giản là biện bạch kiểu không có điếu thuốc tay chân thấy cứ thiếu thiếu gì đó, có hơi thuốc vào thấy tay chân linh hoạt, đầu óc minh mẫn hẳn lên…
Theo chúng tôi, không riêng gì chuyện hút thuốc lá, với bất cứ chuyện gì trong cuộc sống, ý chí chủ quan của con người vẫn mang yếu tố quyết định. Nếu không muốn, không ai có thể bắt ta làm việc gì đó sai trái. Ngược lại, không pháp luật hay cá nhân nào cấm ta làm những việc đúng đắn. Chỉ là bản thân có muốn hay không.
Với người nghiện thuốc lá, chẳng qua là chưa nhìn thấy tác hại đến ngay trước mắt. Cùng với đó là giá bán quá rẻ, hình thức sở hữu quá dễ và đặc biệt là chế tài xử phạt những hành vi sử dụng trái phép quá nhẹ nên họ không sợ.
Thử nghĩ, nếu cứ bán tiền triệu 1 bao thuốc hoặc xử phạt vài chục triệu đồng cho mỗi lần bị bắt quả tang hút thuốc lá nơi công cộng. Thiết nghĩ khi ấy, được khuyến khích cũng chưa chắc có mấy người can đảm mua thuốc về hút.
Long Dương