Trước nguy cơ suy thoái về môi trường đất do lạm dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trong sản xuất nông nghiệp, chất thải công nghiệp, sinh hoạt… ngành Nông nghiệp đã và đang tích cực tham mưu, chỉ đạo các cơ quan chức năng, địa phương thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm cải tạo, phục hồi và khai thác sử dụng đất bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu, từ đó, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất cũng như chất lượng cuộc sống của người dân.
Việc lạm dụng thuốc BVTV sẽ gây ô nhiễm môi trường đất. Ảnh: Nguyễn Lượng
Những năm qua, Vĩnh Phúc đã đạt được những thành tựu to lớn trên mọi lĩnh vực, nhất là phát triển kinh tế, đời sống vật chất và tinh thần của người dân không ngừng được nâng cao.
Tuy nhiên, đi kèm với sự phát triển chính là những áp lực đến môi trường đất do khai thác quá mức các nguồn tài nguyên phục vụ cho sản xuất công nghiệp; tạo ra các nguồn thải tập trung vượt quá khả năng tự phân hủy của môi trường tự nhiên trong các khu vực đô thị, khu sản xuất nông nghiệp, công nghiệp.
Nhìn chung, phần lớn rác thải của tỉnh hiện nay đã được thu gom nhưng chưa được xử lý bài bản, đúng quy trình, khiến nhiều ruộng đồng, đồi, bãi, kênh mương... ô nhiễm vì rác.
Bên cạnh đó, tình trạng sử dụng dư thừa các loại phân bón hóa học, chất kích thích sinh trưởng, thuốc BVTV… diễn ra khá phổ biến tại các khu vực nông thôn trên địa bàn tỉnh.
Những hoạt chất này tồn lưu lâu dài trong đất không chỉ làm thay đổi cân bằng sinh học giữa đất và cây trồng, khiến cho đất bị chua hóa, mất khả năng sản xuất mà còn tích tụ trong quả và lá, đi vào cơ thể người và động vật qua chu trình thức ăn, gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe con người.
Hơn nữa, do không lường hết hậu quả, nhiều bà con nông dân còn vứt bỏ bao bì thuốc BVTV sau khi sử dụng ngay tại đồng ruộng, gây ô nhiễm môi trường đất, tiềm ẩn các nguy cơ ngộ độc thực phẩm khi hóa chất bám vào rau, củ, quả.
Mặc dù kết quả đánh giá hiện trạng môi trường đất tại một số điểm quan trắc môi trường đất định kỳ hằng năm trên địa bàn tỉnh cho thấy tại các điểm quan trắc chưa phát hiện ô nhiễm các thông số kim loại nặng trong đất; các kết quả phân tích đều trong ngưỡng an toàn, chất lượng đất đảm bảo cho mục đích sử dụng sản xuất nông nghiệp, song tại nhiều khu đất thâm canh cao, gần các khu công nghiệp, cụm công nghiệp (KCN, CCN) vẫn có không ít mẫu đất ở mức cận ô nhiễm.
Ngoài ra, hàm lượng một số loại kim loại nặng như Pb, Cd trong hầu hết mẫu nước tưới lấy tại các khu vực chịu ảnh hưởng từ các làng nghề, cơ sở y tế, bãi thải, xử lý chất thải cũng rất đáng báo động.
Tuy các nguồn gây ô nhiễm này chưa kịp ảnh hưởng đến môi trường đất nông nghiệp nhưng chúng có thể tác động đến cây trồng, vật nuôi và sức khỏe của con người thông qua các sản phẩm nông nghiệp sử dụng các nguồn nước bị ô nhiễm.
Nhận thức rõ việc phát triển kinh tế không đi đôi với sử dụng bền vững đất đai và BVMT không chỉ gây nhiều tác hại đến sức khỏe con người mà còn ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và chất lượng nông sản, thời gian tới, tỉnh tiếp tục duy trì quan điểm không vì tăng trưởng mà đánh đổi môi trường; kiên quyết ngăn chặn việc nhập khẩu công nghệ sản xuất lạc hậu, các dự án tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao; từng bước giảm thiểu các cơ sở sản xuất kinh doanh (SXKD) và cơ sở sự nghiệp công lập ô nhiễm môi trường hiện hữu.
Đồng thời, tiếp tục sử dụng đất hợp lý, hiệu quả, không làm gia tăng ô nhiễm, hướng tới giảm thiểu và loại trừ các nguồn đã và đang bị ô nhiễm đất trên địa bàn tỉnh bằng các giải pháp bảo vệ đất, cải tạo đất bị ô nhiễm.
Đối với nguồn gây ô nhiễm là các KCN, CCN, tỉnh sẽ tăng diện tích cây xanh; kiểm soát chặt chẽ việc xử lý nước thải công nghiệp, tuyệt đối không để xảy ra sự cố làm ảnh hưởng đến môi trường.
Tại khu vực làng nghề, tỉnh sẽ chỉ đạo các ngành, địa phương tăng cường công tác kiểm soát việc người dân đổ phế thải, nước thải từ quá trình sản xuất ra môi trường mà không qua xử lý; trồng các loại cây hút kim loại nặng như hoa hướng dương; hỗ trợ, khuyến khích áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, thay thế bằng các thiết bị dây chuyền sản xuất hiện đại nhằm tăng năng suất và giảm ô nhiễm môi trường.
Trong sản xuất nông nghiệp, tỉnh tiếp tục khuyến khích, vận động bà con sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc sinh học, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người, môi trường sinh thái và chất lượng nông sản; thu gom bao bì, chai lọ về các vị trí được quy định sau khi sử dụng.
Ngoài ra, tiếp tục đẩy nhanh tiến độ đầu tư, xây dựng nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt tập trung; từng bước đóng cửa, phục hồi môi trường đất đối với các bãi rác thải tập trung ở các xã đã lấp đầy, không còn khả năng tiếp nhận rác thải…
Phùng Hải