AI là ai?

AI (Artificial Intelligence), như nhiều người đã biết, là tên viết tắt tiếng Anh của cụm từ “Trí tuệ nhân tạo”. Tuy vậy, dù nói đến AI hầu như ai cũng biết nhưng biết đến đâu, biết như thế nào thì lại là cả một vấn đề. Ấy là chưa nói đến chuyện từ khi ra đời, nó lập tức khiến nhân loại không ngừng tranh cãi về lợi ích cũng như tác hại gây ra cho con người và xã hội.

Ngay khi mới manh nha xuất hiện, AI đã khiến giới khoa học và không ít người bình thường tranh luận nảy lửa về lợi ích cũng như tác hại tiềm ẩn của nó. Có điều, hầu hết mọi người quên mất một điều khá đơn giản, dù muốn hay không nó cũng cứ ra đời như một xu thế tất yếu của cuộc sống.

Bởi khi công nghệ thông minh phát triển đến mức có thể thay thế con người trong gần như mọi công việc thì không lý gì trí tuệ nhân tạo không xuất hiện. Tất nhiên, mục đích đầu tiên và lớn nhất ban đầu của AI là dùng máy móc thay thế con người trong những trường hợp nhất định để giảm tải, tránh stress và tạo ra những đột phá mới mà người bình thường không thể làm được.

Từ khi ra đời đến nay, AI đã có những bước phát triển đáng kinh ngạc. Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực, nó cũng khiến nhiều người lo lắng có thể gây ra những hệ lụy mà đôi khi con người không thể kiểm soát.

Những lợi ích cơ bản của AI có thể kể đến là phát huy tác dụng trong phát hiện, ngăn chặn, xử lý các rủi ro phát sinh. Các thiết bị ứng dụng AI sử dụng để theo dõi, tiếp nhận thông tin, dấu hiệu mất an toàn làm việc liên tục tạo ra sự quản lý chặt chẽ nhất tình trạng an toàn của mọi lĩnh vực đời sống xã hội.

AI góp phần quan trọng trong việc tiết kiệm sức lao động, nâng cao khả năng can thiệp và tăng cường an toàn tính mạng của con người.

Đối với những thao tác giản đơn, chính xác, lặp đi lặp lại liên tục trong các dây chuyền sản xuất công nghiệp, sử dụng robot và AI là sự lựa chọn tốt nhằm nâng cao năng suất lao động; loại trừ những thiếu sót chủ quan của con người, tiết kiệm nguyên, vật liệu; bảo đảm sự chính xác tiếp cận mức tuyệt đối cho các thông số của sản phẩm.

Đối với những công việc nguy hiểm hoặc con người không thể thực hiện được thì sử dụng robot AI là lựa chọn tốt nhất. Đặc biệt là trong công tác cứu hộ, cứu nạn, cứu hỏa, thám hiểm biển sâu; dò gỡ bom mìn, vật liệu nổ…

Đặc biệt, công nghệ AI thông qua các phương tiện dịch thuật bằng văn bản, bằng âm thanh ngày càng chính xác và nhanh chóng giúp con người ở mọi quốc gia khác nhau có thể nói chuyện và hiểu nhau, thoải mái tiếp xúc mà không cần người phiên dịch hoặc học ngoại ngữ. Từ đó, nhân loại có cơ hội hòa nhập thuận lợi hơn, mở rộng không gian hoạt động xã hội của con người; tạo điều kiện giảm mức độ đi tới xóa bỏ sự kỳ thị về chủng tộc, quốc gia trong xã hội loài người…

Bên cạnh những lợi ích to lớn, AI cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ đáng kể, trong đó đáng lo ngại nhất là nguy cơ từ sự mất kiểm soát và sự lệ thuộc vào chính sản phẩm do con người tạo ra.

Đặc biệt là những nguy cơ từ việc sử dụng AI vào mục đích không chính đáng, gây tổn hại cho cộng đồng, xã hội và loài người. Ví như những đối tượng xấu dùng sản phẩm AI như một công cụ tìm kiếm, sử dụng để thu lợi bất chính. Sử dụng AI để tạo ra sản phẩm học tập (bài kiểm tra, luận văn…) một cách gian lận nhằm vượt qua các kỳ sát hạch mà người học không cần tiếp thu kiến thức, nghiên cứu, sáng tạo. Sử dụng AI để tổ chức đánh bạc bất hợp pháp trên không gian mạng nhằm thu lợi bất chính.

Sử dụng thiết bị AI để thực hiện các hành vi trái pháp luật (xâm phạm tự do cá nhân, buôn lậu, phá hoại, trộm cắp, giết người…) khiến lực lượng chức năng khó quản lý và ứng phó…

Sử dụng AI để tạo ra những sản phẩm văn hóa, tinh thần sai trái, phản động với tốc độ cao, phương thức lan truyền trên không gian mạng linh hoạt, tinh vi, rộng rãi, tạo ra hiệu ứng xấu, độc trong dư luận xã hội, khiến cơ quan quản lý khó ngăn chặn, khống chế và tiêu trừ hậu quả.

Thực tế cho thấy AI là một sản phẩm do con người sáng tạo nhằm phục vụ cho cuộc sống của con người và xã hội. Vì là công cụ của con người nên phải nhấn mạnh rằng AI không có nhân cách, tư cách pháp nhân trong xã hội loài người, nó cũng cần được quản lý chặt chẽ, sử dụng đúng mục đích và kiểm soát sự tồn tại.

Phát triển trí tuệ nhân tạo là một xu hướng khoa học hiện đại có tác động tích cực tới phát triển đời sống kinh tế - xã hội. Mặc dù trước mắt còn tồn tại những mặt trái do quá trình thích ứng của xã hội chưa hòa hợp. Tuy nhiên, về lâu dài, đây là xu hướng tất yếu của xã hội. AI đang được ứng dụng mạnh mẽ trên phạm vi toàn cầu cả trong sản xuất, kinh doanh, quản lý xã hội và phục vụ đời sống con người.

Như vậy, bên cạnh việc thúc đẩy phát triển mạnh mẽ AI nhằm phục vụ ngày càng tốt hơn nhu cầu của con người và đời sống xã hội, chúng ta cũng cần phê phán, bài trừ thái độ cực đoan thù địch đối với những sản phẩm AI; những hành vi nông cạn kiểu như đập phá máy móc vì quy kết cho nó gây ra tình trạng “cướp mất việc làm” của con người hay làm gia tăng sự lệ thuộc của con người vào máy móc.

Bởi suy cho cùng, nếu thiếu nền tảng giáo dục và sự nhận thức đúng đắn, con người có thể bị lệ thuộc vào bất cứ thứ gì, dù là nhân tạo hay tự nhiên!

Bài, ảnh: Quang Nam