Từ xa xưa, văn hóa dòng họ đã trở thành cầu nối, gắn kết giữa truyền thống và hiện đại, giữa các gia đình trong dòng tộc với nhau. Trải qua bao thế hệ, nét đẹp văn hóa dòng họ tiếp tục được giữ gìn và phát huy qua việc tri ân công lao to lớn của tổ tiên và chú trọng công tác khuyến học-khuyến tài, xây dựng xã hội học tập...
Con cháu dòng họ Tô đóng góp kinh phí xây dựng đền thờ Danh nhân văn hóa Tô Thế Huy ở xã Cao Đại, huyện Vĩnh Tường. Ảnh: Dương Chung
Họ Tô là dòng họ đã tồn tại lâu đời, với truyền thống khoa bảng nổi tiếng nhiều đời liên tiếp có người đỗ đạt đại khoa, trong đó có Tiến sĩ Tô Thế Huy, từng giữ chức Tả Thị Lang Bộ Lễ dưới triều Lê, được coi là người mở đầu con đường khoa cử cho dòng họ.
Nối tiếp truyền thống vẻ vang của cha ông, ngày nay, con cháu dòng họ Tô tiếp tục cống hiến sức mình cho công cuộc xây dựng quê hương, đất nước, ghi dấu trên tất cả các lĩnh vực. Năm 2011, với mong muốn được kết nối dòng tộc, tìm về nguồn cội của con cháu dòng họ Tô trong tỉnh, cộng đồng họ Tô đã thành lập Ban liên lạc.
Đến nay, dòng họ Tô tỉnh Vĩnh Phúc đã liên hệ, kết nối được con cháu trong dòng họ ở 4/9 huyện, thành phố, gồm 15 chi họ, 654 hộ, hơn 2.870 khẩu, gần 1.300 đinh. Các chi họ Tô ở các huyện, thành phố đã xây dựng quỹ họ, xây dựng hương ước trong họ, tổ chức giỗ họ, một số chi đã có nhà thờ hoặc từ đường khang trang.
Điển hình như xây dựng đền thờ Danh nhân văn hóa Tô Thế Huy ở thôn Bình Trù, xã Cao Đại, huyện Vĩnh Tường, đây là công trình được xây dựng từ nguồn xã hội hóa, chủ lực là con cháu dòng họ Tô ở xã Cao Đại đóng góp, với số tiền gần 2 tỷ đồng.
Đền thờ Danh nhân văn hóa Tô Thế Huy được hoàn thành và đưa vào sử dụng có ý nghĩa rất lớn đối với dòng họ Tô ở Vĩnh Phúc, thể hiện sự tri ân của con cháu đối với công lao của Tiến sĩ Tô Thế Huy; đây là nơi để con cháu họ Tô đến bái tổ, ôn lại truyền thống của dòng họ, báo cáo với bậc tiền nhân những thành tích con cháu đạt được…
Con cháu dòng họ Tô trên địa bàn tỉnh đã tích cực tham gia xây dựng gia đình, dòng họ văn hóa ngay từ những hoạt động nhỏ nhất trong cuộc sống thường ngày như giáo dục con cháu trong gia đình hiếu thảo với ông bà, cha mẹ, ứng xử có văn hóa trong xã hội; ông bà, cha mẹ làm gương cho con cháu noi theo, có lối sống lành mạnh, trung thực, nhân ái; gương mẫu chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tích cực tham gia các phong trào thi đua của địa phương.
Giáo dục con cháu hiếu thảo với ông bà, cha mẹ là việc luôn được dòng họ Hoàng - Huỳnh ở xã Bồ Lý, Tam Đảo gìn giữ và phát huy. Ảnh: Dương Chung
Về công tác khuyến học-khuyến tài, các chi họ tại các huyện, thành phố căn cứ vào tình hình thực tế tại địa phương thường xuyên tổ chức các hoạt động khuyến học, tôn vinh con cháu họ Tô có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu, học tập; hỗ trợ con cháu họ tộc gặp khó khăn, hoạn nạn; quan tâm, thăm hỏi, tổ chức lễ mừng thọ cho người cao tuổi trong dòng họ; tổ chức các hoạt động văn hóa-văn nghệ, thể dục-thể thao…
Hiện con cháu dòng họ Tô có nhiều người thành đạt, học vị giáo sư, tiến sĩ, nhiều người được Đảng, Nhà nước giao phó những vị trí quan trọng; nhiều cháu đạt học sinh giỏi cấp huyện, tỉnh, quốc gia, góp phần làm vẻ vang thêm truyền thống hiếu học, khoa bảng lâu đời của dòng họ.
Dòng họ Bùi Nguyễn ở xã Thanh Vân, huyện Tam Dương là dòng họ hiếu học tiêu biểu của huyện, của tỉnh. Năm 2003, Ban Khuyến học dòng họ Bùi Nguyễn được thành lập và xây dựng quy chế hoạt động.
Sau hơn 20 năm hoạt động, quy chế của dòng họ Bùi Nguyễn được điều chỉnh 4 lần (chủ yếu là điều chỉnh chế độ khen thưởng) để phù hợp với sự nghiệp giáo dục đào tạo và điều kiện thực tiễn trong dòng họ.
Đến nay, Quỹ Khuyến học của dòng họ Bùi Nguyễn ngày càng tăng, hiện đang có hơn 140 triệu đồng. Từ nguồn này, vào dịp Quốc khánh 2/9 hằng năm, tại nhà thờ họ, con cháu dòng họ Bùi Nguyễn lại có mặt đông đủ để dự lễ tuyên dương, khen thưởng, biểu dương, tôn vinh các gia đình có con em đạt thành tích cao trong học tập.
Ban Khuyến học còn tạo điều kiện giúp đỡ các gia đình có hoàn cảnh khó khăn, động viên, khuyến khích duy trì việc học tập cho con cháu, không để các con bỏ học giữa chừng.
Nhờ vậy, việc học tập của con em trong dòng họ ngày càng phát triển; 100% con em dòng họ Bùi Nguyễn được đi học đúng độ tuổi, hầu hết các cháu có học lực khá trở lên, không có tình trạng học sinh lưu ban, bỏ học. Nhiều người trong dòng họ có học vị cao, giữ chức vụ quan trọng tại các cơ quan, đơn vị, địa phương.
Không chỉ làm tốt công tác khuyến học, khuyến tài, các dòng họ trên địa bàn tỉnh còn giữ được nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc như tổ chức mừng thọ cho các cụ cao niên trong dòng họ; chăm sóc, phụng dưỡng ông bà, cha mẹ; thăm hỏi người trong chi họ mỗi khi ốm đau, hoạn nạn, có việc hiếu, việc hỉ; giúp đỡ, đùm bọc các hộ gia đình gặp khó khăn về kinh tế...
Hoạt động của các dòng họ đã trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, gắn kết giữa các gia đình, dòng họ, làng xóm. Những giá trị văn hóa tốt đẹp đó góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh; xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu.
Diệu Linh