(Tham luận của Báo Hải Phòng tại Hội thảo báo Đảng các tỉnh, thành phố phía Bắc lần thứ 28 năm 2023)
Hải Phòng là thành phố cảng biển, nằm ở trung tâm vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, có vị thế quan trọng đối với sự phát triển của cả vùng và miền Bắc. Những năm gần đây, bên cạnh việc thu hút đầu tư phát triển công nghiệp, cảng biển, kinh tế biển và đô thị…, thành phố rất quan tâm đến phát triển nông nghiệp, nâng cao đời sống của nông dân, xây dựng nông thôn mới (NTM). Đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của thành phố Hải Phòng, đồng thời cũng là một nội dung quan trọng trong công tác tuyên truyền của Báo Hải Phòng nhằm góp phần thực hiện mục tiêu phát triển nhanh, mạnh và bền vững trên cơ sở ổn định đời sống của nông dân ngoại thành, bảo đảm an sinh xã hội. Chính vì vậy, Ban Biên tập Báo Hải Phòng đánh giá cao ý nghĩa nhiều mặt của chủ đề hội thảo “Báo Đảng địa phương với việc tuyên truyền xây dựng xã nông thôn mới nâng cao và làng văn hóa kiểu mẫu ” do Báo Vĩnh Phúc đăng cai tổ chức. Với kinh nghiệm bước đầu và những vấn đề đặt ra từ thực tế, Báo Hải Phòng có một số ý kiến trao đổi tại hội thảo với mong muốn được chia sẻ, học hỏi các đồng nghiệp không ngừng nâng cao chất lượng tuyên truyền về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, đặc biệt là chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM.
Báo Hải Phòng đặc biệt quan tâm trong chỉ đạo nội dung tuyên truyền, làm sao phải hiệu quả để đạt được mục tiêu Hải Phòng đi trước cả nước trong xây dựng NTM. Xác định rõ yêu cầu, nhiệm vụ, tầm quan trọng, Ban Biên tập Báo Hải Phòng chỉ đạo tuyên truyền về vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn và chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM thường xuyên trên tất cả ấn phẩm của Báo, bao gồm Báo Hải Phòng hằng ngày, Báo Hải Phòng cuối tuần, Báo Hải Phòng điện tử.
Báo Hải Phòng tổ chức tuyên truyền các trang kinh tế tập trung về các vấn đề liên quan đến nông nghiệp, nông thôn, nông dân. Bình quân, trên Báo Hải Phòng hằng ngày, mỗi tháng có 10 - 12 trang tập trung về chủ đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn với hơn 40 bài/tháng. Cùng với đó, hàng tuần, báo có chuyên trang địa phương trên báo ngày. Mỗi chuyên trang đề cập đến một vấn đề nóng của một quận, huyện, trong đó, ưu tiên các thông tin về chương trình xây dựng NTM. Song song với đó, Báo Hải Phòng ra mắt chuyên mục mới “Chung sức xây dựng nông thôn mới” đăng ở trang 2 hoặc trang 7 Báo Hải Phòng hằng ngày và có paner trên Báo Hải Phòng điện tử, chuyên tải những bài có vấn đề thời sự, nóng về xây dựng NTM. Tại chuyên mục này, Báo Hải Phòng xây dựng loạt bài phỏng vấn lãnh đạo thành phố, các ngành, địa phương chung quanh việc triển khai chương trình xây dựng NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu với đặc thù riêng; những loạt bài phóng sự, điều tra nhiều kỳ, đi đầu phát hiện những vấn đề bất cập, vướng mắc cũng như cách làm hay, trong quá trình thực hiện xây dựng NTM. Để những loạt bài tuyên truyền về vấn đề này đạt hiệu quả, đa dạng, nhiều chiều, Báo Hải Phòng tổ chức nhóm phóng viên chuyên đề để thực hiện.
Điều đáng mừng là việc tuyên truyền của Báo Hải Phòng về nông nghiệp, nông dân, nông thôn và đặc biệt là tuyên truyền về xây dựng NTM đã tạo được sự chuyển biến nhất định trong nhận thức, sự đồng thuận huy động sức mạnh tổng hợp để xây dựng NTM trong nhân dân và các địa phương. Từ chỗ hiểu sơ sài, chưa đúng về xây dựng NTM, người dân và các xã, huyện đã hiểu bản chất của xây dựng NTM, tạo phong trào vận động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị vào cuộc thực hiện; người dân hiểu được vai trò chủ thể của mình trong xây dựng NTM. Nhờ vậy, Báo góp sức vào kết quả thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM của thành phố. Từ năm 2011, thành phố Hải Phòng triển khai xây dựng NTM trên địa bàn 137 xã. Sau 10 năm, với sự chỉ đạo quyết liệt, sự vào cuộc mạnh mẽ của hệ thống chính trị các cấp và sự tham gia tích cực của cộng đồng dân cư nông thôn, đến năm 2019, 139 xã về đích NTM, sớm hơn một năm so với kế hoạch của Trung ương. Ngay sau khi chỉ đạo thành công xây dựng NTM, thành phố bắt tay ngay vào việc xây dựng NTM nâng cao và kiểu mẫu. Ngày 9/12/2019, HĐND thành phố Hải Phòng đã ban hành Nghị quyết số 56/NQ-HĐND về việc thực hiện xây dựng xã NTM kiểu mẫu trên địa bàn thành phố và lựa chọn 8 xã để triển khai thí điểm xây dựng xã NTM kiểu mẫu, làm cơ sở tổng kết, rút kinh nghiệm và triển khai trên địa bàn các xã trong giai đoạn 2021 - 2025.
Giai đoạn 2020 - 2025, UBND thành phố đã ban hành Bộ tiêu chí xã NTM kiểu mẫu và nâng cao trên địa bàn thành phố, bao gồm: 5 lĩnh vực, 17 tiêu chí. Trong đó tiêu chí môi trường là một trong những tiêu chí quan trọng cần triển khai thực hiện trong quá trình xây dựng NTM kiểu mẫu và nâng cao. Đối với nhiều địa phương, đây là tiêu chí khó, do vậy, Báo Hải Phòng góp phần tích cực trong công tác tuyên truyền thực hiện tiêu chí này.
Khi bắt tay vào việc xây dựng NTM kiểu mẫu và nâng cao, qua khảo sát của cơ quan chức năng, các tiêu chí về môi trường ở các xã trên địa bàn thành phố Hải Phòng đều chưa đạt, chủ yếu do chưa bảo đảm quy định về tỷ lệ chất thải rắn được thu gom và xử lý, tỷ lệ rác thải sinh hoạt được phân loại, xử lý. Ở ngoại thành, một số xã còn có tình trạng rác thải đổ bừa bãi trên các đường làng ngõ xóm, nhiều xã bãi rác tạm đã quá tải, nhưng chính quyền địa phương loay hoay biện pháp xử lý. Một số địa phương, tỷ lệ người dân sử dụng nước sạch và bảo đảm vệ sinh môi trường chưa cao. Vì vậy, việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền về tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM kiểu mẫu và nâng cao được Báo Hải Phòng quan tâm chú trọng bằng nhiều hình thức.
Tại các xã xây dựng NTM kiểu mẫu và nâng cao, để tuyên truyền về tiêu chí môi trường, Báo Hải Phòng phân công trách nhiệm theo dõi tuyên truyền chính và chuyên sâu cho các phóng viên theo dõi lĩnh vực liên quan đến mảng Nông nghiệp - Phát triển nông thôn và Tài nguyên - Môi trường. Cùng với đó, nhóm phóng viên theo dõi ngoại thành phối hợp để tuyên truyền vấn đề này. Các phóng viên đi sâu tìm hiểu thực trạng thu gom rác thải ở các địa phương xây dựng NTM kiểu mẫu, nâng cao, từ đó tuyên truyền các mô hình hay, động viên khuyến khích các tổ, đội thu gom rác thải tại các xã; tìm hiểu những khó khăn về việc một số xã hiện nay do kinh phí cho sự nghiệp môi trường còn hạn chế nên công tác thu gom rác thải gặp vướng mắc. Vì vậy, phóng viên tập trung tuyên truyền về cách làm hay của một số địa phương trong việc huy động xã hội hóa nguồn kinh phí phục vụ việc thu gom rác thải. Có những địa phương kinh phí đóng góp cho việc thực hiện tiêu chí môi trường rất thấp nhưng tranh thủ được nguồn xã hội hóa, đồng thời khéo tổ chức các tổ, đội làm dịch vụ nên nhiệm vụ thu gom rác thải vẫn được thực hiện tốt.
Báo Hải Phòng cũng đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của mỗi người dân về công tác bảo vệ môi trường. Đặc biệt là đẩy mạnh truyền thông nhằm thay đổi tư tưởng, thói quen, tập quán của Nhân dân, thực hiện nếp sống văn minh, nâng cao ý thức, trách nhiệm trong bảo vệ môi trường sống từ những việc làm nhỏ nhất. Đặc biệt, tuyên truyền về kinh nghiệm phân loại rác thải đầu nguồn, từ đó, giảm áp lực cho các tổ, đội thu gom rác thải, đồng thời việc xử lý rác thải ở các xã xây dựng NTM kiểu mẫu cũng dễ dàng, thuận tiện hơn; tuyên truyền các phong trào xây dựng nếp sống văn minh, xóm làng xanh, sạch, đẹp, các cuộc vận động ngày thứ 7, chủ nhật xanh để quét dọn đường làng, ngõ xóm…
Đối với việc xử lý rác thải ở các địa phương còn lúng túng, đặc biệt là thiếu diện tích đất để quy hoạch bãi rác. Các phóng viên tìm hiểu thực trạng, viết các bài nêu vấn đề và đề xuất các giải pháp thiết thực để các địa phương có thể quy hoạch bãi rác phù hợp với thực tế quỹ đất địa phương; linh động các giải pháp để xử lý rác thải như chôn lấp tại bãi rác tạm địa phương đủ điều kiện hoặc thuê các công ty môi trường về xử lý và vận chuyển rác thải về bãi rác thành phố… Từ sự phản ánh của Báo Hải Phòng, thành phố đã có những giải pháp căn cơ hơn để giải quyết khó khăn về xử lý rác thải tổng thể cho cả thành phố, trong đó, ưu tiên khu vực nông thôn. Đó là xây dựng Đề án tổng thể thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn trên địa bàn thành phố giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2050. Theo đó, mục tiêu đến năm 2025, thành phố sẽ xây dựng các trạm trung chuyển rác, đóng cửa, cải tạo phục hồi môi trường với 85 bãi rác tạm khu vực nông thôn, dừng hoạt động các lò đốt rác nhỏ không đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường. Cùng với đó, thành phố thực hiện các thủ tục đầu tư xây dựng 2 nhà máy đốt rác phát điện với công nghệ hiện đại từ nguồn của doanh nghiệp tại khu vực Đình Vũ (quận Hải An) và xã Trấn Dương (huyện Vĩnh Bảo).
Song song với việc tuyên truyền người dân, chính quyền địa phương tham gia thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM kiểu mẫu, hoạt động và động thái của các cơ quan chức năng trong việc hỗ trợ, hướng dẫn các xã xây dựng NTM kiểu mẫu và nâng cao thực hiện tiêu chí môi trường được tuyên truyền thường xuyên. Cụ thể, Báo Hải Phòng phối hợp truyên truyền các hoạt động của Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Nông nghiệp - Phát triển nông thôn trong việc hướng dẫn người dân phân loại rác thải đúng cách, xử lý phân loại rác thải từ đầu nguồn, tận dụng nguồn rác thải để làm thành phân bón hữu cơ phục vụ sản xuất nông nghiệp, hướng dẫn các địa phương quy hoạch lại mạng lưới cấp nước nông thôn, có giải pháp để giải quyết tồn đọng của các nhà máy nước mini khu vực ngoại thành, bảo đảm cung cấp nước sạch đúng tiêu chuẩn quy định cho người dân nông thôn thụ hưởng. Cùng với đó, Báo tập trung tuyên truyền vai trò của các Sở ngành chức năng phối hợp với các hội, đoàn thể tỉnh ký kết liên tịch như: Hội Cựu chiến binh, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Người cao tuổi… để đẩy mạnh tuyên truyền về các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường, phân loại rác thải tại hộ gia đình, bảo đảm cung cấp nước sạch. Cùng với đó, đẩy mạnh tuyên truyền công tác giám sát việc thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng xã NTM tại các địa phương tiếp tục được tập trung thực hiện.
Xây dựng NTM kiểu mẫu và nâng cao đã từng bước định hình diện mạo mới cho khu vực nông thôn Hải Phòng theo hướng đô thị, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương, tạo cảnh quan sáng - xanh - sạch - đẹp, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường, nâng cao đời sống tinh thần của người dân nông thôn. Với sự tuyên truyền tích cực của Báo Hải Phòng, các xã xây dựng NTM kiểu mẫu và nâng cao đã từng bước hoàn thiện tiêu chí môi trường theo quy định. Qua đánh giá của các cơ quan chức năng, đến giữa tháng 8/2023, toàn thành phố Hải Phòng có 72/137 xã đạt tiêu chí số 17 về môi trường thuộc Bộ tiêu chí xã NTM nâng cao. Cùng với việc hoàn thiện tiêu chí môi trường, các xã cũng hoàn thành các tiêu chí khác trong Bộ tiêu chí xã NTM nâng cao để đủ điều kiện được công nhận xã NTM kiểu mẫu và nâng cao. Đến nay, toàn thành phố Hải Phòng có 22 xã được công nhận xã NTN kiểu mẫu, 45 xã NTM nâng cao. Mục tiêu đến cuối 2023, toàn thành phố Hải Phòng sẽ có thêm 42 xã NTM nâng cao, 35 xã NTM kiểu mẫu.
Trên đây là kinh nghiệm bước đầu của Báo Hải Phòng về tuyên truyền nông nghiệp, nông dân, nông thôn trong thời kỳ mới và là kết quả sinh động cho việc tuyên truyền nâng cao chất lượng tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu tại Hải Phòng. Chúng tôi rất mong tại hội thảo này được học tập các cách làm và kinh nghiệm tuyên truyền của các báo bạn để thời gian tới, tổ chức tuyên truyền về vấn đề tam nông đạt hiệu quả cao hơn.