Xã hội vận động không ngừng, nhưng gia phong - truyền thống dòng họ luôn là giá trị tinh thần không thể thay đổi, trở thành nhân tố văn hóa, hạt nhân cơ bản, góp phần tạo nên truyền thống văn hóa làng xã, địa phương, dân tộc. Việc phát huy ý thức tự hào, tự tôn của các dòng họ văn hóa giúp cá nhân, gia đình, dòng họ ngày càng phát triển và là động lực thúc đẩy xã hội phát triển.
Dòng họ Nguyễn Văn, phường Tiền Châu, thành phố Phúc Yên luôn giữ gìn gia phong - truyền thống dòng họ
Hướng về cội nguồn
“Tổ tiên ta xưa đã dày công xây dựng được nền Nhân và trồng được cây Đức để đời đời và mãi mãi tươi xanh, lắm nhánh, nhiều cành, vươn cao, tỏa rộng. Bởi vậy, bổn phận của hậu thế các con, cháu phải ra sức bồi bổ, chăm sóc, giữ gìn để nền Nhân ấy khỏi sạt lở, xói mòn; để cây Đức không bị sâu bệnh, lụi tàn…” - Đó là những lời trong gia phả của dòng họ Nguyễn Văn, phường Tiền Châu, thành phố Phúc Yên.
Ông Nguyễn Phi Sơn, Trưởng dòng họ Nguyễn Văn cho biết: "Thấm nhuần lời dạy của tổ tiên, các thế hệ con cháu trong dòng họ luôn nỗ lực học tập, rèn luyện; đoàn kết lao động, sản xuất, xây dựng đời sống ấm no, hạnh phúc, làm rạng danh gia đình, dòng họ.
Noi gương các cụ xưa gánh vác việc làng, việc xã, các thế hệ con cháu trong dòng họ hăng hái tham gia công tác xã hội, đoàn thể, đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng quê hương...
Dòng họ Nguyễn Văn được UBND tỉnh tặng Bằng khen vì có thành tích trong phong trào thi đua yêu nước và xây dựng gia đình văn hóa. Hằng năm, vào dịp Tết Nguyên đán và giỗ tổ, con cháu tập trung tại nhà thờ tổ, thắp nén tâm hương tưởng nhớ ơn đức tổ tiên, ôn lại gia phong - truyền thống dòng họ và tuyên dương, khen thưởng cá nhân, gia đình có thành tích cao trong học tập, lao động, sản xuất, tạo động lực phấn đấu cho mọi thành viên".
Nhớ về cội nguồn, dòng họ Ngô Đại, xã Liên Châu, huyện Yên Lạc đã xây dựng nhà thờ tổ làm nơi thờ cúng tổ tiên, thờ vị tiến sĩ đầu tiên của dòng họ - cụ Ngô Văn Độ và làm nơi giáo dục con cháu về truyền thống văn hóa dòng họ.
Phát huy niềm tự hào, tự tôn đó, mỗi thành viên luôn thực hiện tốt các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; thực hiện nghiêm quy ước, hương ước của dòng họ; đồng thời, tích cực đóng góp công sức để xây dựng dòng họ ngày càng phát triển.
Đã nhiều năm trôi qua, nhưng các thành viên trong dòng họ Ngô Đại vẫn nhớ mãi tấm gương cụ Ngô Xuân Phú luôn tiên phong trong mọi hoạt động của dòng họ; trước phút lâm chung, cụ vẫn cố gắng trao 5 triệu đồng ủng hộ quỹ dòng họ.
Hay ông Ngô Văn Chung, nguyên Hiệu trưởng Trường THCS Liên Châu đã giáo dục con cháu phát huy truyền thống dòng họ văn hóa tiêu biểu vùng đất bãi, phấn đấu học tập, trau dồi đạo đức, có ý thức đóng góp xây dựng quê hương.
Đến nay, ông Chung có 2 con đều là thạc sĩ, công tác trong các cơ quan nhà nước và 3 cháu học đại học. Hay tấm gương anh Ngô Văn Vinh vượt lên hoàn cảnh nghèo khó, phấn đấu học tập trở thành tiến sĩ thứ 2 của dòng họ, được dòng họ tổ chức vinh danh long trọng...
Đẩy mạnh công tác khuyến học, khuyến tài
Dòng họ Bùi Thủ Chân, xã Thương Trưng, huyện Vĩnh Tường tuyên dương, khen thưởng con, cháu có thành tích cao trong học tập
Xác định học tập là gốc rễ của sự phát triển, dòng họ Nguyễn Ngọc, thị trấn Đạo Đức, huyện Bình Xuyên luôn chú trọng đẩy mạnh công tác khuyến học, khuyến tài. Mỗi gia đình, cá nhân luôn nêu cao ý thức tự giác tu dưỡng, rèn luyện, quan tâm chăm lo việc học tập và giáo dục đạo đức cho con em.
Hằng năm, Ban Khuyến học dòng họ tổ chức dâng hương và vinh danh các cá nhân, gia đình hiếu học, có thành tích cao trong học tập tại nhà thờ họ nhằm khơi dậy niềm tự hào về truyền thống hiếu học của dân tộc, dòng họ; đồng thời, củng cố ý chí, quyết tâm học tập, lập nghiệp của các thế hệ trẻ. Dòng họ còn thường xuyên tổ chức các chuyến tham quan tại các địa danh lịch sử để tăng cường mối đoàn kết, gắn bó và lan tỏa tinh thần hiếu học cho các thế hệ...
Là tấm gương điển hình của dòng họ Nguyễn Ngọc, thạc sĩ Nguyễn Ngọc Sơn cho biết: "Từ nhỏ, tôi được giáo dục và luôn tự hào về truyền thống hiếu học của dòng họ. Vì vậy, tôi luôn nỗ lực học tập, lao động để xây dựng gia đình văn hóa, hạnh phúc và tích cực đóng góp công sức, vật chất, góp phần thúc đẩy công tác khuyến học, khuyến tài của dòng họ".
Tự hào thủy tổ là Vương tử Lê Chân, dõng dõi vua Lê, con cháu dòng họ Bùi Thủ Chân, xã Thượng Trưng, huyện Vĩnh Tường luôn nỗ lực học tập, phấn đấu vươn lên. Trải qua hơn 5 thế kỷ phát triển, dòng họ Bùi Thủ Chân có hàng nghìn con, cháu thành đạt; trong đó, có 11 tiến sĩ, 2 phó giáo sư, 2 nhà giáo ưu tú, 1 thầy thuốc ưu tú, 1 kỹ sư được nhận giải thưởng quốc tế với đề tài nghiên cứu “Làng nổi Đồng Tháp Mười” tại Pháp, nhiều sĩ quan cao cấp trong quân đội…
Dòng họ Bùi Thủ Chân được Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam tặng Bằng khen “Dòng họ khuyến học tiêu biểu toàn quốc” và Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tặng Bằng khen “Dòng họ khuyến học xuất sắc”.
Ông Bùi Văn Thọ, Trưởng Ban nghiên cứu lịch sử - Ban Khuyến học, khuyến tài dòng họ Bùi Thủ Chân chia sẻ: "Để đạt được thành tích đó, dòng họ luôn nỗ lực phát huy truyền thống văn hóa, nhất là tinh thần hiếu học của mỗi thành viên. Dòng họ cũng thành lập Quỹ Khuyến học để khen thưởng, hỗ trợ, tặng quà con em có thành tích trong học tập, đã khích lệ tinh thần phấn đấu vươn lên của mỗi thành viên. Tiêu biểu như tại lễ giỗ tổ cuối năm 2022, Hội đồng dòng họ Bùi Thủ Chân đã tuyên dương, khen thưởng 1 thầy thuốc ưu tú, 1 tiến sĩ, 136 học sinh giỏi và 13 học sinh đỗ đại học"...
Vĩnh Phúc là mảnh đất văn hiến với hơn 1.700 dòng họ. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, các dòng họ vẫn luôn giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa, ý thức tự hào, tự tôn dòng họ. Đó là cốt lõi để xây dựng những công dân học tập, những con người văn hóa, tạo nguồn lực xây dựng và phát triển quê hương, đất nước.
Bài, ảnh: Minh Hường