Nhóm các chủ nhân Giải Đặc biệt VinFuture 2023 vừa được vinh danh ở hạng mục Khoa học sự sống của Giải thưởng Breakthrough 2025 với công trình tiên phong khám phá vai trò của các GLP-1, nền tảng cho các phương pháp điều trị bệnh tiểu đường và béo phì hiệu quả, thúc đẩy các liệu pháp điều trị mới đối với các bệnh thoái hóa thần kinh.
Các chủ nhân Giải thưởng Breakthrough 2025 nhận “Giải Đặc biệt VinFuture dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới” tại Lễ trao giải VinFuture năm 2023. (Ảnh: VinFuture Prize)
Theo thông tin từ Giải thưởng Breakthrough, năm nhà khoa học, bao gồm GS Daniel Joshua Drucker, GS Joel Francis Habener, GS Jens Juul Holst, PGS Svetlana Mojsov - các chủ nhân Giải Đặc biệt VinFuture dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới năm 2023 - và bà Lotte Bjerre Knudsen cùng được vinh danh với Giải thưởng Breakthrough trong lĩnh vực Khoa học sự sống.
Những đóng góp mang tính nền tảng của phát kiến này, từ việc phát hiện ra hormone cơ bản thông qua kiến thức sinh lý học đến phát triển dược phẩm, đã dẫn đến sự ra đời của các loại thuốc điều trị tiểu đường và béo phì hiệu quả cao, mở ra một kỷ nguyên mới trong việc điều trị các rối loạn tim mạch và chuyển hóa bằng thuốc peptide giống glucagon - 1 (GLP-1).
Theo đánh giá của Breakthrough, các thành tựu đột phá của họ bao gồm: xác định gene mã hóa hormone GLP-1; tổng hợp, phân lập và mô tả các dạng hoạt tính sinh học của hormone này; chứng minh quá trình sản xuất GLP-1 tại ruột và khả năng kích thích sản xuất insulin của nó; giải thích các vai trò sinh lý đa dạng khác, bao gồm kiểm soát cảm giác thèm ăn và duy trì cân bằng năng lượng; phát triển một phiên bản hormone ổn định hơn có thể hoạt động liên tục trong cơ thể trong nhiều ngày thay vì vài giờ; và quan trọng nhất là chuyển hóa những khám phá này thành một nhóm thuốc mang tính cách mạng, đang thay đổi cuộc sống của hàng trăm triệu người mắc các bệnh lý chuyển hóa trên toàn thế giới.
Được mệnh danh là “Giải Oscar của Khoa học”, Giải thưởng Breakthrough được khởi xướng bởi các nhà lãnh đạo doanh nghiệp từ Thung lũng Silicon nhằm tôn vinh những phát kiến khoa học đột phá trong thời đại này.
Việc Giải thưởng Breakthrough 2025 vinh danh phát kiến đột phá của nhóm nghiên cứu GLP-1, đã tiếp nối sự công nhận xứng đáng mà nhóm các nhà khoa học này đã được vinh danh tại Giải thưởng VinFuture 2023.
Các nhà khoa học PGS Svetlana Mojsov và GS Jens Juul Holst và GS Daniel J. Drucker (từ phải qua), Chủ nhân Giải Đặc biệt VinFuture dành cho Nhà khoa học nghiên cứu lĩnh vực mới 2023 - tiếp tục được vinh danh với Giải thưởng Breakthrough 2025. (Ảnh: photo by Michael Kovac/Getty Images for Breakthrough Prize)
Trước đó, tháng 12/2023, tại Lễ trao Giải VinFuture mùa 3, bốn nhà khoa học gồm: GS Drucker, GS Habener, PGS Mojsov cùng GS Holst đã được trao Giải Đặc biệt VinFuture dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới trị giá 500.000 USD với công trình tiên phong khám phá vai trò của các GLP-1.
Công trình là nền tảng cho các phương pháp điều trị bệnh tiểu đường và béo phì hiệu quả, thúc đẩy các liệu pháp điều trị mới đối với các bệnh thoái hóa thần kinh, đồng thời đặt nền móng và mở ra hy vọng mới trong việc điều trị cho hơn 400 triệu người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2, hơn 1 tỷ người mắc bệnh béo phì và hơn 3 triệu người mắc hội chứng ruột ngắn. Năm 2023, có hơn 20 triệu liều thuốc GLP-1 được sử dụng trên thế giới với tỷ lệ tăng ấn tượng 6,7%.
VinFuture cũng là giải thưởng khoa học công nghệ quốc tế lớn đầu tiên vinh danh PGS Mojsov cho sự đóng góp của bà vào công trình này.
Từ sau Giải thưởng VinFuture, nhóm các chủ nhân công trình GLP-1 liên tiếp được vinh danh ở nhiều giải thưởng và bảng xếp hạng uy tín trên thế giới. Đáng chú ý là việc Tạp chí Time (Hoa Kỳ) đã bình chọn các GS Drucker, GS Habener và PGS Mojsov vào danh sách Top 100 người ảnh hưởng nhất thế giới năm 2024 nhờ công trình này.
Dù chỉ mới bước sang năm thứ 5 hoạt động, Giải thưởng VinFuture ngày càng khẳng định tầm vóc và uy tín khi nhiều chủ nhân giải thưởng liên tiếp được vinh danh ở các giải thưởng quốc tế danh giá, mà đặc biệt là Giải Nobel. Điển hình là các nhà khoa học TS Katalin Karikó, GS Drew Weissman (Giải thưởng Chính VinFuture 2021, Giải Nobel Y học 2023), TS Demis Hassabis, TS John Jumper (Giải Đặc biệt VinFuture 2022, Giải Nobel Hóa học 2024), và GS Geoffrey Hinton (Giải thưởng Chính VinFuture 2024, Nobel Vật lý 2024).
Văn Cường (Theo nhandan.vn)