Những năm qua, du lịch Vĩnh Phúc từng bước xây dựng được thương hiệu và trở thành điểm đến hấp dẫn, an toàn, thân thiện, song vẫn chưa gặt hái được kết quả như mong đợi. Để du lịch "cất cánh", tỉnh cần triển khai nhiều giải pháp căn cơ phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế phát triển du lịch, trong đó, chú trọng xây dựng các sản phẩm du lịch mới, độc đáo, hấp dẫn, mang đặc trưng riêng nhằm thu hút du khách, nâng tầm thương hiệu du lịch Vĩnh Phúc, tạo đòn bẩy phát triển “ngành công nghiệp không khói”.
Kỳ 1: Du lịch phát triển chưa tương xứng với tiềm năng
Các điều kiện về vị trí địa lý, địa hình, khí hậu; kho tàng di sản văn hóa phong phú, đa dạng, giàu bản sắc; có nhiều dân tộc thiểu số sinh sống; nhiều làng nghề truyền thống… là tài nguyên vô giá để Vĩnh Phúc khai thác, phát triển du lịch. Song, nguồn tài nguyên này chưa được tỉnh khai thác hiệu quả để phát triển “ngành công nghiệp không khói”.
Mảnh đất giàu tiềm năng du lịch
Vĩnh Phúc nằm trong khu vực chuyển tiếp giữa vùng đồng bằng sông Hồng với các tỉnh trung du miền núi phía Bắc. Vị trí địa lý đã tạo cho Vĩnh Phúc có nhiều cảnh quan, danh thắng kỳ thú như Khu di tích danh thắng Tây Thiên, Khu du lịch Tam Đảo, Khu du lịch Đại Lải... và nhiều đầm, hồ có địa thế đẹp như đầm Vạc (Vĩnh Yên), hồ Đại Lải (Phúc Yên), hồ Vân Trục (Lập Thạch), hồ Thanh Lanh (Bình Xuyên)… có thể phát triển thành các điểm du lịch nghỉ dưỡng hấp dẫn.
Khu danh thắng Tây Thiên (Tam Đảo) thu hút hàng vạn lượt du khách tới tham quan, chiêm bái mỗi năm. Ảnh: Kim Ly
Là vùng đất cổ có bề dày truyền thống lịch sử - văn hóa, Vĩnh Phúc hiện lưu giữ nhiều di sản văn hóa vật thể, phi vật thể giàu giá trị. Trên địa bàn tỉnh có 553 di tích lịch sử - văn hóa đã được Nhà nước xếp hạng, trong đó có 6 di tích quốc gia đặc biệt, 69 di tích quốc gia.
Vĩnh Phúc có 571 di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có 3 di sản được ghi vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO, 7 di sản được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Với kho tàng di sản văn hóa đồ sộ, Vĩnh Phúc có điều kiện để phát triển loại hình du lịch văn hóa, tâm linh.
Vĩnh Phúc có 9 nghề truyền thống, 9 làng nghề và 20 làng nghề truyền thống được công nhận, trong đó, nhiều làng nghề có lịch sử lâu đời và mang tính đặc trưng như mộc Thanh Lãng, gốm Hương Canh, rèn Lý Nhân, đá Hải Lựu, rắn Vĩnh Sơn… Nếu được khai thác hiệu quả, du lịch làng nghề có thể đem lại giá trị kinh tế lớn, giúp giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người dân.
Trên địa bàn tỉnh có 40 dân tộc cùng sinh sống, trong đó chủ yếu là dân tộc Kinh, Sán Dìu, Dao, Cao Lan. Các dân tộc thiểu số lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống như tiếng nói, chữ viết, phong tục, tập quán, trang phục, ẩm thực, lễ hội, làn điệu dân ca, dân vũ… Những giá trị văn hóa của các dân tộc thiểu số được thực hành trong đời sống hằng ngày là chất liệu quý để phát triển du lịch cộng đồng - loại hình du lịch được nhiều du khách ưa thích trải nghiệm.
Khai thác tiềm năng, lợi thế phát triển du lịch, Vĩnh Phúc từng bước ghi dấu ấn trong lòng du khách, là điểm đến hấp hẫn, đa sắc màu. Khu di tích danh thắng Tây Thiên, Khu du lịch Tam Đảo, Flamingo Đại Lải resort, Khu du lịch Đại Lải, FLC Vĩnh Thịnh, Sông Hồng Resort, Thiền viện Trúc lâm Tây Thiên… là những điểm đến được nhiều du khách lựa chọn.
Tam Đảo được công nhận là Khu du lịch quốc gia; 3 năm liên tiếp (từ 2022 - 2024), thị trấn Tam Đảo được vinh danh là "Thị trấn điểm đến hàng đầu thế giới". Flamingo Đại Lải resort lọt top 10 khách sạn và khu nghỉ dưỡng đẳng cấp nhất thế giới do tạp chí Designboom bình chọn.
Vĩnh Phúc là nơi tổ chức nhiều sự kiện văn hóa, thể thao, du lịch quy mô quốc gia, quốc tế, thu hút nhiều du khách. Năm 2024, du lịch Vĩnh Phúc đón 10,6 triệu lượt khách, mang lại doanh thu 4.000 tỷ đồng.
Làm du lịch còn nửa vời
Vĩnh Phúc có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch, song tỉnh mới chỉ khai thác được những tiềm năng, lợi thế sẵn có về điều kiện tự nhiên như địa hình, khí hậu, di sản văn hóa để phát triển các loại hình du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, du lịch văn hóa, tâm linh… Tỉnh chưa có nhiều sản phẩm du lịch mới, mang giá trị đặc trưng, riêng biệt để thu hút du khách. Các loại hình du lịch nghỉ dưỡng, du lịch văn hóa, tâm linh là thế mạnh của tỉnh, song phụ thuộc nhiều vào tính mùa vụ.
Làng nghề gốm Hương Canh, huyện Bình Xuyên thu hút nhiều học sinh tới trải nghiệm. Ảnh: Kim Ly
Khu du lịch Tam Đảo chủ yếu đón khách vào mùa hè, dịp cuối tuần hay các đợt nghỉ lễ; những tháng mùa đông và những ngày giữa tuần, các cơ sở lưu trú luôn phải đối mặt với tình trạng ế khách, nhân lực làm việc trong lĩnh vực du lịch phải xoay xở làm các công việc khác để đảm bảo thu nhập. Các di tích lịch sử - văn hóa chủ yếu thu hút du khách vào mùa lễ hội đầu Xuân, các tháng còn lại trong năm, lượng du khách đến tham quan, chiêm bái khá thưa vắng.
Trong số 6 di tích quốc gia đặc biệt, chỉ có Khu di tích danh thắng Tây Thiên được nhiều du khách biết tới, còn lại các di tích khác chưa thu hút được du khách. Chưa có nhiều tour, tuyến du lịch kết nối các di tích, danh lam thắng cảnh, làng nghề trên địa bàn tỉnh. Mặc dù các giá trị truyền thống của làng nghề đã được đưa vào khai thác, phát triển du lịch mang lại hiệu quả bước đầu, song việc khai thác chưa thực sự bài bản, hiệu quả.
Cơ sở hạ tầng, các sản phẩm du lịch, chất lượng nguồn nhân lực du lịch tại các làng nghề còn yếu; các hoạt động tham quan, trải nghiệm chưa phong phú, đa dạng; môi trường các làng nghề bị ô nhiễm… là những yếu tố kìm hãm sự phát triển của du lịch làng nghề. Lượng khách tham quan các làng nghề còn khiêm tốn, chủ yếu là du khách nước ngoài, chưa thu hút được du khách trong nước.
Tại một số địa phương tập trung nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, tỉnh quan tâm, đầu tư xây dựng các thiết chế sinh hoạt văn hóa cộng đồng, hỗ trợ kinh phí xây dựng các homestay, điểm du lịch cộng đồng theo Đề án xây dựng Làng văn hóa kiểu mẫu, song đây mới chỉ là bước khởi đầu. Để phát triển các mô hình điểm du lịch cộng đồng cần có sự định hướng, đầu tư quy mô, bàn bản, khoa học trên cơ sở duy trì thực hành nét đẹp văn hóa truyền thống của các dân tộc.
Những năm gần đây, Vĩnh Phúc đưa vào khai thác và phát triển nhiều loại hình du lịch mới như du lịch trải nghiệm, du lịch kết hợp với hội nghị, hội thảo, du lịch âm nhạc, du lịch mạo hiểm, du lịch thể thao, du lịch golf… đem lại những trải nghiệm mới cho du khách. Tuy nhiên, các loại hình du lịch này chưa ghi được nhiều dấu ấn.
Việc khai thác phát triển du lịch nửa vời là nguyên nhân khiến du lịch chưa có sự bứt phá mạnh mẽ, mức chi tiêu của du khách khi đến Vĩnh Phúc còn thấp (khoảng 500 nghìn đồng/người/ngày), tỷ lệ lấp đầy phòng đạt 50 - 55%. Mặc dù lượng khách đến Vĩnh Phúc có sự tăng trưởng qua từng năm song chưa có sự đột phá, chưa thu hút được nhiều du khách nước ngoài.
Điều này đặt ra yêu cầu cần có giải pháp khắc phục những khó khăn, hạn chế, gỡ bỏ những rào cản để du lịch vươn mình phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới, đặc biệt trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên mới với nhiều cơ hội được mở ra.
Bạch Nga