Trái với mong mỏi của người dân ở nhiều nơi "khát" nước sạch, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh đã được đầu tư đường ống dẫn nước sạch từ công trình cấp nước tập trung nhưng người dân lại ít dùng hoặc không dùng. Đây là nghịch lý đã tồn tại từ lâu trong hoạt động đầu tư cung ứng nước sạch cho vùng nông thôn.
Năm 2024, xã Tam Hợp, huyện Bình Xuyên quyết tâm cán đích nông thôn mới (NTM) nâng cao. Xây dựng NTM nâng cao một trong những tiêu chí quan trọng mà địa phương đang nỗ lực thực hiện đó là nâng cao chất lượng môi trường sống cho người dân.
Chủ tịch UBND xã Tam Hợp Nguyễn Trọng Thành cho biết: “Đảm bảo tỷ lệ người dân sử dụng nước sạch từ hệ thống cấp nước tập trung theo quy chuẩn đạt từ 65% trở lên là tiêu chí thành phần trong tiêu chí chất lượng môi trường sống đối với các xã xây dựng NTM nâng cao được quy định tại Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025.
Theo khảo sát của chính quyền địa phương, khoảng 80% hộ dân trên địa bàn xã có nhu cầu sử dụng nước sạch. Tuy nhiên, đến nay, toàn xã chỉ có hơn 1,3% hộ dân được sử dụng nước sạch đạt quy chuẩn.
Việc xây dựng hệ thống ống dẫn cấp nước sạch gặp khó khăn bởi trên địa bàn xã có tuyến đường sắt chạy qua. Doanh nghiệp được giao triển khai dự án cấp nước khó khăn trong công tác xin cấp phép thi công đường ống dẫn nước trên nhiều tuyến đường.
Trước thực trạng đó, địa phương mong muốn UBND huyện và các cơ quan chức năng sớm tìm giải pháp tháo gỡ, tạo điều kiện thuận lợi để dự án được triển khai nhằm đảm bảo cấp nước sạch phục vụ sinh hoạt, đáp ứng niềm mong mỏi của nhân dân”.
Các hộ dân xã Tề Lỗ, huyện Yên Lạc chủ yếu làm nghề kinh doanh, mua bán, thu gom phế thải và các loại sắt thép, vì vậy, lượng nước thải và bùn đất, dầu mỡ, mạt nhựa thải ra môi trường lớn. Đây là yếu tố gây ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước, làm gia tăng nguy cơ nhiễm chất độc xuống nguồn nước ngầm.
Theo lãnh đạo xã Tề Lỗ, qua nhiều lần họp bàn, xin ý kiến của nhân dân, phần lớn người dân đều kiến nghị sớm được sử dụng nước sạch để đảm bảo sức khỏe. Từ cuối năm 2023, công tác lắp đặt đường ống dẫn nước sạch từ nhà máy cấp nước tập trung đến địa bàn xã đã bắt đầu được thi công triển khai với tổng chiều dài hơn 40km đường ống trục chính và các trục nhánh dẫn đến các thôn, xóm, tuy nhiên, đến nay, tiến độ lắp đặt còn chậm. Người dân Tề Lỗ rất mong công tác thi công được đẩy nhanh và sớm hoàn thiện đưa vào sử dụng.
Trái ngược với 2 địa phương trên, tại xã Đồng Tĩnh, huyện Tam Dương, 5/14 thôn dân cư, gồm Nam Thịnh, Lê Lợi, Quang Trung, Tự Do và Chiến Thắng đã được đấu nối đường ống cấp dẫn nước sạch tập trung từ trạm bơm của nhà máy thuộc Công ty cổ phần đầu tư xây dựng cấp nước Vĩnh Phúc, tuy nhiên, người dân vẫn chủ yếu sử dụng nước giếng khoan.
Chủ tịch UBND xã Đồng Tĩnh Phạm Sỹ Vinh cho biết: “Hiện nay, tỷ lệ các hộ dân sử dụng nước sạch ở 5 thôn dân cư đạt thấp. Đặc biệt, tại thôn Chiến Thắng, người dân không sử dụng hoặc sử dụng rất ít.
Đảng ủy, chính quyền địa phương, các ban, ngành đoàn thể đang phối hợp với doanh nghiệp cấp nước đẩy mạnh công tác tuyên truyền giúp người dân từng bước thay đổi thói quen và nhận thức đúng đắn về lợi ích của việc sử dụng nước sạch; phấn đấu đến cuối năm 2024 tỷ lệ hộ dân sử dụng nước sạch trên toàn xã đạt 40%”.
Chia sẻ về nghịch lý và khó khăn trong quá trình cung ứng nguồn nước sạch đến các xã vùng nông thôn, bà Lê Thị Kim Thanh, Giám đốc Công ty cổ phần đầu tư xây dựng cấp nước Vĩnh Phúc (Tam Dương) cho biết:
“Với mục tiêu mang nước sạch đến cho bà con vùng nông thôn, doanh nghiệp đã xây dựng 2 nhà máy cấp nước tập trung theo tiêu chuẩn hiện đại đặt tại xã Đồng Tĩnh với công suất đạt 20.000m3/ngày, đêm và tại thị trấn Tam Sơn, huyện Sông Lô với công suất đạt 16.000m2/ngày, đêm.
Dù đã được vận hành trong nhiều năm, nhưng đến nay, doanh nghiệp mới tiếp cận được tổng số 2.700 khách hàng ở một số xã, thị trấn trên địa bàn 2 huyện Tam Dương và Sông Lô. Năm 2023, doanh nghiệp phải thu hồi hàng trăm cụm đường ống dẫn nước đã lắp đặt ở nhiều xã vì người dân không sử dụng trong 8 tuần liên tiếp.
Để các dự án cấp nước sạch vùng nông thôn phát huy hiệu quả, doanh nghiệp mong muốn tỉnh tiếp tục có cơ chế ưu đãi về nguồn vốn vay đối với các dự án cấp nước sạch tập trung; tạo thuận lợi về thủ tục hành chính cho các doanh nghiệp; tăng cường tuyên truyền, vận động nhân dân sử dụng nước sạch đạt quy chuẩn”.
Nâng cao nhận thức, từng bước thay đổi thói quen của người dân vùng nông thôn dần chuyển từ sử dụng nước giếng khoan sang nước sạch đạt quy chuẩn không chỉ góp phần cải thiện điều kiện sinh hoạt, vệ sinh, nâng cao sức khỏe, giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn thúc đẩy quá trình xây dựng xã NTM nâng cao, thôn NTM kiểu mẫu tại các địa phương.
Cùng với chính sách tạo động lực thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư mạng lưới cấp nước sạch vùng nông thôn, thời gian tới, các cơ quan chức năng tăng cường thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác sử dụng, không để xảy ra tình trạng thất thoát, lãng phí đối với các công trình cấp nước tập trung đã được đầu tư.
Quỳnh Hương