Cách đây 85 năm, vào ngày 29/8/1938, tại làng Vũ Di, Chi bộ Đảng Vĩnh Tường được thành lập. Dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng, trực tiếp là Xứ ủy Bắc Kỳ, Chi bộ Đảng Vĩnh Tường đã tập hợp nhân dân cùng với quân dân cả nước đoàn kết một lòng, vượt qua mọi khó khăn, thử thách trong các thời kỳ đấu tranh giành độc lập, tự do, bảo vệ và xây dựng Tổ quốc.
Ngược dòng thời gian, quay trở về những năm tháng lịch sử hào hùng, mảnh đất Vĩnh Tường không chỉ được biết đến là một miền quê văn hiến, khoa bảng, hiếu học, mà còn là một địa phương giàu truyền thống cách mạng, kiên cường, bất khuất chống giặc ngoại xâm.
Vĩnh Tường là quê hương của nhiều bậc anh hùng, hào kiệt, chí sĩ, văn nhân nổi tiếng mà tên tuổi và sự nghiệp còn mãi lưu danh trong sử sách. Những năm đầu công nguyên có Nữ tướng Lê Ngọc Trinh với tài thao lược đã giúp Hai Bà Trưng đánh đuổi quân Đông Hán, được phong chức Đại tướng quân. Thời Lý Cao Tông có Tướng quân Nguyễn Văn Nhượng có công đánh giặc Chiêm Thành, góp phần giữ yên bờ cõi Đại Việt.
Khi thực dân Pháp xâm lược nước ta, có cử nhân Nguyễn Văn Giáp được phong Tham tán hiệp đốc Bắc Kỳ quân vụ, là một trong những thủ lĩnh phong trào Cần Vương; ông Trịnh Văn Cấn - lãnh đạo cuộc Khởi nghĩa Thái Nguyên năm 1917; ông Nguyễn Thái Học - lãnh tụ Việt Nam Quốc dân Đảng, lãnh đạo cuộc Khởi nghĩa Yên Bái năm 1930...
Ngày 3/2/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời đặt dấu mốc quan trọng trong lịch sử dân tộc. Là địa bàn có tổ chức phong trào mạnh của tỉnh Vĩnh Yên (cũ), Vĩnh Tường đã nhanh chóng nắm bắt và triển khai nhiều hoạt động theo đường lối, chủ trương của Đảng.
Qua thực tiễn phong trào và những hoạt động tuyên truyền của đồng chí Nguyễn Kiến (người làng Dẫn Tự) - đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam, một số thanh niên yêu nước đã xây dựng được tổ chức Đoàn Thanh niên dân chủ. Đến tháng 8/1938, Xứ ủy Bắc Kỳ cử đồng chí Hoàng Văn Thụ, Ủy viên Thường vụ Xứ ủy về kiểm tra phong trào ở Vĩnh Tường đã lựa chọn một số đoàn viên hăng hái nhất, bồi dưỡng, giác ngộ về Đảng chuẩn bị cho sự thành lập tổ chức Đảng ở Vĩnh Tường.
Ngày 29/8/1938, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã kết nạp 3 đoàn viên, thanh niên dân chủ xuất sắc vào Đảng, là đồng chí Lê Xoay (người làng Vũ Di), đồng chí Nguyễn Tráng (người làng Hòa Lạc) và đồng chí Nguyễn Hành (người làng Dẫn Tự), đồng thời tuyên bố thành lập Chi bộ Đảng Vĩnh Tường.
Đồng chí Lê Xoay được chỉ định làm Bí thư Chi bộ. Chi bộ Vĩnh Tường được thành lập là sự kiện lịch sử có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đánh dấu sự trưởng thành của phong trào cách mạng ở địa bàn Vĩnh Tường nói riêng và tỉnh Vĩnh Yên (cũ) nói chung, mở ra thời kỳ phát triển mới trên địa bàn tỉnh.
Ngay sau khi thành lập, Chi bộ Đảng Vĩnh Tường đã lãnh đạo, tập hợp lực lượng, tổ chức các phong trào đấu tranh chống áp bức, bóc lột…; được Xứ ủy đánh giá như một “an toàn khu”. Tháng 4/1941, tại Thượng Trưng, đại diện Khu ủy và Ban Cán sự tỉnh công bố quyết định thành lập Phủ ủy Vĩnh Tường và hai Tổng ủy: Thượng Trưng, Đồng Phú.
Sáng 21/8/1945, dưới sự lãnh đạo của đồng chí Khuất Thị Vĩnh và đồng chí Đặng Việt Châu, nhân dân Vĩnh Tường khởi nghĩa giành chính quyền, góp phần cùng nhân dân cả nước làm nên thắng lợi cuộc Cách mạng tháng Tám, chấm dứt ách thống trị của thực dân phong kiến, lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.
Ngay sau Cách mạng tháng Tám, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Ủy ban cách mạng lâm thời, nhân dân Vĩnh Tường khẩn trương tập trung hàn khẩu các đoạn đê bị vỡ, ra sức tăng gia sản xuất, đẩy lùi nạn đói, tích cực tham gia phong trào xóa nạn mù chữ. Để tăng cường lãnh đạo, củng cố tổ chức Đảng từ huyện xuống cơ sở, tháng 6/1946, Tỉnh ủy Vĩnh Yên đã quyết định thành lập Huyện ủy Vĩnh Tường.
Đến giữa tháng 6/1947, Đại hội Đảng bộ huyện Vĩnh Tường lần thứ nhất được tiến hành tại xã Minh Đức. Từ đây, mọi hoạt động, phong trào cách mạng trong huyện có sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng bộ tỉnh, gắn kết chặt chẽ với phong trào cách mạng của cả nước.
Suốt 9 năm kháng chiến chống Pháp, quân dân Vĩnh Tường với ý chí quyết tâm “Thà hy sinh tất cả, nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ” đã vượt qua nhiều khó khăn, thử thách; tiến hành đánh địch với gần 200 trận, tiêu diệt 2.000 tên địch, bắt sống và gọi hàng gần 1.000 tên, làm thất bại âm mưu bình định, chiếm đóng của địch; đóng góp cho tiền tuyến hơn 3.000 tấn lương thực, đưa 4.200 thanh niên tham gia lực lượng vũ trang và hơn 10.000 lượt người đi dân công phục vụ chiến đấu…, góp sức cùng cả nước làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ “chấn động địa cầu”.
Trong 21 năm kháng chiến chống đế quốc Mỹ, Đảng bộ và nhân dân Vĩnh Tường vừa đảm bảo sản xuất, sẵn sàng chi viện cho tiền tuyến lớn miền Nam, vừa trực tiếp cầm súng đánh trả chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ; đã động viên 29.600 lượt người tham gia bộ đội, 2.800 người tham gia thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến, làm nhiệm vụ chiến đấu và phục vụ chiến đấu trên khắp các chiến trường (bằng ¼ số người tham gia chống Mỹ cứu nước của tỉnh Vĩnh Phúc và bằng 28% dân số của huyện khi đó); đóng góp 380.000 tấn lương thực, 14.000 tấn thực phẩm, 12 triệu ngày công phục vụ chiến đấu (bằng 1/3 tổng số đóng góp của tỉnh Vĩnh Phúc)…
Những người con Vĩnh Tường đi làm nhiệm vụ đều đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chiến đấu trên các chiến trường, nhiều người đã lập công xuất sắc trở thành anh hùng, chiến sĩ quyết thắng, chiến sĩ thi đua, dũng sĩ diệt Mỹ; trong số đó có hàng trăm người đã anh dũng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
Trong những năm đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội, Vĩnh Tường có thôn Lạc Trung, xã Bình Dương là nơi có phong trào trồng cây dẫn đầu miền Bắc, ngày 25/1/1961 vinh dự được đón Bác Hồ về thăm; có thôn Thượng, xã Tuân Chính là một trong những nơi đầu tiên đạt năng suất lúa 5 tấn/ha, ngày 2/3/1966 được Bác Hồ gửi thư khen.
Trên báo Nhân dân số ra ngày 9/2/1964, Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá: “Vĩnh Tường và Lâm Thao thu được kết quả tốt đẹp đó đều vì: các cấp ủy Đảng từ tỉnh đến huyện, đến xã đều đồng tâm nhất trí đi sâu, đi sát, có kế hoạch rạch ròi, có biện pháp thiết thực; cán bộ, đảng viên, đoàn viên đều xung phong gương mẫu…”.
Bên cạnh đó, nhiều phong trào thi đua như làm phân xanh, làm thủy lợi, chăn nuôi, trồng cây trở thành điểm sáng của tỉnh và toàn miền Bắc, như phong trào chăn nuôi giỏi ở thôn Hòa Loan, xã Lũng Hòa; làm phân xanh giỏi ở làng Phù Lập, xã Tam Phúc.
Đặc biệt, Vĩnh Tường còn là nơi thực hiện thành công thí điểm cơ chế khoán hộ năm 1966; thực hiện thí điểm thành công khoán sản phẩm cây lúa đến người lao động năm 1981; tạo tiền đề, cơ sở quan trọng để Ban Bí thư khóa IV ra Chỉ thị số 100-CT/TW; Bộ Chính trị khóa VI ban hành Nghị quyết 10/NQ-TW, mang lại sức sống mới cho nền sản xuất.
Thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, Ban Chấp hành Đảng bộ, Ban Thường vụ Huyện ủy đã tập trung lãnh đạo Đảng bộ và nhân dân trong huyện thực hiện có hiệu quả các Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện qua các nhiệm kỳ với cách nghĩ, cách làm năng động, sáng tạo, có trọng tâm, trọng điểm, sát thực tiễn, đạt nhiều kết quả quan trọng, toàn diện trên các lĩnh vực.
Trong lĩnh vực kinh tế, nhịp độ tăng giá trị sản xuất bình quân tăng từ 6% giai đoạn 1996-2000 lên 11,32% giai đoạn 2015-2020; giai đoạn 2021-2023 đạt 10,01%. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 2,09 triệu đồng (năm 2000) lên 54,5 triệu đồng (năm 2020); năm 2023 ước đạt 66,2 triệu đồng.
Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 12,7% (năm 1996) còn 1,4% (năm 2020), đến tháng 6/2023 còn 1,02%. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng, tăng tỷ trọng ngành công nghiệp, dịch vụ. Huyện Vĩnh Tường có những bước đột phá quan trọng trong sản xuất nông nghiệp như nghiên cứu và chỉ đạo mở rộng gieo cấy lúa xuân muộn, chăn nuôi bò sữa; xây dựng thành công nhiều mô hình chuyên canh, mô hình trồng trọt, chăn nuôi hữu cơ mang lại giá trị kinh tế, được tỉnh đánh giá cao.
Huyện rất quan tâm, chú trọng thu hút đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp; phát triển giao thông nông thôn, giao thông nội đồng; mở rộng làng nghề truyền thống; lập quy hoạch các khu, cụm công nghiệp; tập trung chỉ đạo công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, tạo điều kiện thu hút các nhà đầu tư. Đến nay, huyện đã thu hút đầu tư vào Cụm công nghiệp Đồng Sóc 5 dự án FDI và 3 dự án DDI.
Cùng với công tác lãnh đạo phát triển kinh tế, Huyện ủy, UBND huyện tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng kết cấu hạ tầng xã hội. Nhiều công trình, dự án lớn được triển khai, hoàn thành như Đền liệt sĩ huyện, Trung tâm hội nghị, Công viên quảng trường, Cung văn hóa thiếu nhi huyện... góp phần tạo động lực thu hút đầu tư, phát triển kinh tế-xã hội, từng bước xây dựng kết cấu hạ tầng đô thị Vĩnh Tường.
Lĩnh vực dịch vụ của huyện ngày càng diễn ra sôi động với các hoạt động kinh doanh, thương mại, luân chuyển hàng hóa, nhất là thị trấn Thổ Tang, thị trấn Vĩnh Tường và các xã Đại Đồng, Tân Tiến, Lũng Hòa…
Ban Thường vụ Huyện ủy chỉ đạo lập và đã hoàn thiện “Đề án xây dựng thị trấn Thổ Tang trở thành trung tâm thương mại cấp khu vực giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040” nhằm phát huy tiềm năng, lợi thế của thị trấn Thổ Tang, góp phần thúc đẩy phát triển thương mại khu vực Vĩnh Tường. Dịch vụ du lịch tâm linh, du lịch làng nghề, du lịch sinh thái bước đầu hình thành, hứa hẹn nhiều tiềm năng kết nối với các tuyến du lịch trong và ngoài tỉnh.
Việc thực hiện các chủ trương, nghị quyết, đề án của Tỉnh ủy, UBND tỉnh được các cấp ủy, chính quyền huyện thực hiện nghiêm túc, thực chất và hiệu quả với quan điểm xuyên suốt là “Phát triển phải luôn đặt con người vào vị trí trung tâm, là mục tiêu cao nhất cho sự phát triển” và “Mọi người dân đều được hưởng thành quả của sự phát triển”.
Vĩnh Tường là huyện duy nhất trong tỉnh thực hiện thành công chủ trương dồn thửa đổi ruộng tại 8 xã với diện tích gần 1.300 ha; đi đầu trong triển khai xây dựng hệ thống cống, rãnh thoát nước thải tại khu dân cư; là huyện có số xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới (NTM) nhiều nhất tỉnh (26/26 xã, tính đến năm 2019).
Đến tháng 7/2023, có 6 xã được công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao, kiểu mẫu và 27 thôn được công nhận thôn NTM kiểu mẫu. Cả hệ thống chính trị từ huyện đến cơ sở đang tập trung chỉ đạo thực hiện mô hình thí điểm xây dựng Làng văn hóa kiểu mẫu tại 4 thôn đảm bảo tiến độ, kế hoạch đề ra.
Lĩnh vực văn hóa-xã hội có nhiều chuyển biến, đáp ứng ngày càng cao nhu cầu của người dân. Toàn huyện có 20 di tích được xếp hạng cấp quốc gia (có đình Thổ Tang được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt); 73 di tích được xếp hạng cấp tỉnh; 2 lễ hội được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia (Lễ hội đền Ngự Dội, xã Vĩnh Ninh; Lễ hội xã Đại Đồng). Tổ chức thành công chuỗi các sự kiện kỷ niệm 200 năm Danh xưng Vĩnh Tường (1822-2022) có ý nghĩa giáo dục sâu sắc về vùng đất Phủ “Văn hiến, Tự hào và Khát vọng”.
Huyện đặc biệt quan tâm, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất phục vụ cho dạy và học theo hướng chuẩn hóa; toàn huyện có 35/87 trường được công nhận chuẩn quốc gia theo Thông tư 18 của Bộ GDĐT, đạt 40,2%. Chất lượng giáo dục mũi nhọn và giáo dục đại trà luôn đứng đầu các huyện, thành phố trong tỉnh. Tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn huyện được giữ vững, ổn định. Công tác thanh tra, tiếp dân và giải quyết khiếu nại tố cáo được các cấp ủy Đảng, chính quyền quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo giải quyết kịp thời, không để phát sinh điểm nóng.
Xác định “Phát triển kinh tế là trung tâm; xây dựng Đảng là then chốt; phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội”, Huyện ủy, Ban Thường vụ Huyện ủy rất quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác xây dựng Đảng. Huyện ủy và các cấp ủy cơ sở chú trọng đổi mới phương thức lãnh đạo, vừa bảo đảm tính toàn diện, vừa có trọng tâm, trọng điểm.
Thực hiện tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho cán bộ, đảng viên; không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức Đảng, nâng cao chất lượng đảng viên. Chỉ đạo thực hiện nghiêm túc, bài bản, đúng quy định việc triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 về xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, Kết luận 01-KL/TW của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Ban Thường vụ Huyện ủy và các cấp ủy Đảng chỉ đạo triển khai thực hiện tốt việc thực hiện sắp xếp bộ máy và đội ngũ cán bộ quản lý theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả theo tinh thần Nghị quyết số 26-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII).
Thực hiện có hiệu quả chủ trương bố trí chức danh lãnh đạo chủ chốt cấp xã không là người địa phương. Tỷ lệ tổ chức cơ sở Đảng xếp loại hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên đạt trên 95%, đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên đạt trên 90%.
Công tác phát triển Đảng hằng năm đều vượt chỉ tiêu Tỉnh ủy giao, vượt mục tiêu đại hội. Công tác kiểm tra, giám sát có nhiều tiến bộ, tập trung kiểm tra, giám sát việc thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Trung ương, của tỉnh và những vấn đề bức xúc, dư luận đặt ra, những lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực, kịp thời chấn chỉnh những hạn chế, yếu kém.
Quan tâm, tổ chức thực hiện tốt hội nghị đối thoại trực tiếp giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền với nhân dân, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của nhân dân...
Những thành tựu mà Đảng bộ và nhân dân huyện Vĩnh Tường đạt được 85 năm qua rất đáng trân trọng, tự hào. Đó là kết quả của sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh; sự quan tâm, giúp đỡ của Ủy ban MTTQ, các sở, ban, ngành của tỉnh; sự tập trung lãnh đạo, chỉ đạo với quyết tâm cao của nhiều thế hệ lãnh đạo huyện Vĩnh Tường qua các thời kỳ; sự nỗ lực, cố gắng của cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành, cộng đồng doanh nghiệp và các tầng lớp nhân dân.
Bước sang giai đoạn phát triển mới, với nhiều thời cơ, thuận lợi, nhưng cũng phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức, Đảng bộ và nhân dân Vĩnh Tường nguyện đoàn kết một lòng, ra sức thi đua, nỗ lực phấn đấu xây dựng và phát triển huyện Vĩnh Tường ngày càng giàu đẹp, phồn vinh, hạnh phúc.
Nguyễn Xuân Quang
(Tỉnh ủy viên, Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch HĐND huyện Vĩnh Tường)