Phân loại rác thải tại nguồn không chỉ giúp hạn chế chất thải phát sinh ô nhiễm ra ngoài môi trường, còn đem lại lợi ích nếu tận dụng, khai thác tái sinh đem lại lợi ích kinh tế nâng cao hiệu quả hướng tới nền kinh tế tuần hoàn. Tuy vậy, việc phân loại rác tại nguồn trên địa bàn tỉnh hiện nay vẫn còn nhiều khó khăn, trở ngại. Để hoạt động này thực sự đi vào cuộc sống, cần có những giải pháp căn cơ, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị cũng như ý thức, trách nhiệm của mỗi người dân và các đơn vị làm dịch vụ môi trường.
Bài 1: Nhìn từ những mô hình điểm
Trước khối lượng rác thải sinh hoạt ngày càng gia tăng, việc phân loại rác thải tại nguồn trở thành vấn đề được quan tâm. Đặc biệt, với việc thực hiện chương trình xây dựng NTM cùng sự vào cuộc của MTTQ, các tổ chức, hội, đoàn thể… việc phân loại rác thải tại nguồn đã và đang được triển khai tại nhiều địa phương với nhiều mô hình, cách làm hay, đem lại những kết quả tích cực.
Những điểm sáng trong phân loại rác thải tại nguồn
Hơn 5 năm nay, người dân 2 thôn Yên Định, Nghĩa Đô của xã Tân Phong (Bình Xuyên) đã quen với hình ảnh xe chở rác 2 ngăn của HTX Dịch vụ môi trường Tân Phong đều đặn 2 ngày/lần đi qua khắp ngõ ngách để thu gom rác thải sinh hoạt.
Mô hình phân loại rác thải tại nguồn, sử dụng xe chở rác 2 ngăn của HTX Dịch vụ môi trường xã Tân Phong (Binh Xuyên). Ảnh: Thế Hùng
Năm 2018, được sự hỗ trợ của Tổ chức phi Chính phủ GRET theo khuôn khổ dự án “Quản lý rác thải khu vực nông thôn tỉnh Vĩnh Phúc”, HTX dịch vụ môi trường Tân Phong bắt đầu tuyên truyền, vận động nhân dân 2 thôn Yên Định và Nghĩa Đô thực hiện phân loại rác thải ngay tại hộ gia đình và triển khai sản xuất phân hữu cơ từ rác thải sinh hoạt.
Ông Trần Bá Bình, Giám đốc HTX dịch vụ môi trường Tân Phong cho hay: “Thời gian đầu triển khai, HTX gặp rất nhiều khó khăn. Để việc phân loại rác được triển khai một cách có hiệu quả, ngoài việc đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn cách thức phân loại tới từng hộ dân, chúng tôi còn hỗ trợ mỗi gia đình 2 thùng đựng rác để phân loại rác hữu cơ và rác vô cơ”.
Bên cạnh đó, từ nhiều năm nay, HTX dịch vụ môi trường Tân Phong đều duy trì việc giảm phí vệ sinh môi trường (mức giảm 3.000 đồng/tháng) cho các hộ dân ở 2 thôn thực hiện phân loại rác tại hộ gia đình.
Nhờ sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền địa phương cũng như sự chủ động của HTX dịch vụ môi trường Tân Phong, đến nay, việc phân loại rác tại nguồn ở 2 thôn Yên Định và Nghĩa Đô đã dần đi vào nề nếp, trở thành thói quen của nhiều hộ gia đình với tỷ lệ rác thải sinh hoạt được phân loại tại hộ gia đình đạt khoảng 80%.
Đi sau khá nhiều so với Tân Phong, song với mô hình điểm “Phân loại rác thải tại nguồn làm phân Compost”, việc phân loại rác thải tại nguồn ở thôn Bình Trù, xã Cao Đại (Vĩnh Tường) cũng đã và đang đạt được những kết quả tích cực.
Từ chỗ triển khai thí điểm với 20 hộ tham gia, chỉ sau 1 tháng, đến ngày 8/10/2022, mô hình đã được nhân rộng trên địa bàn toàn thôn Bình Trù và một số hộ của 2 thôn Đại Định, Cao Xá, với 175 hộ tham gia.
Để có được kết quả này, bên cạnh việc tuyên truyền, vận động nhân dân, huyện Vĩnh Tường cũng đã trích kinh phí hỗ trợ chế phẩm Emuniv, đường và thùng ủ cho các hộ tham gia mô hình của thôn Bình Trù.
Đồng thời, xã Cao Đại đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn phân loại rác thải tại nguồn với nhiều hình thức. Đặc biệt, xã còn thành lập các nhóm Zalo gồm các phòng ban của huyện, UBND xã Cao Đại, các hộ tham gia mô hình thôn Bình Trù để kịp thời chia sẻ và hướng dẫn các biện pháp kỹ thuật trong quá trình triển khai thực hiện mô hình.
Hiệu quả từ các mô hình
Theo ước tính, lượng chất thải sinh hoạt phát sinh trên địa bàn tỉnh hiện nay khoảng 920 tấn/ngày. Cùng với sự phát triển KT - XH, dân số ngày càng tăng lên qua các năm. Trong khi đó, hầu hết các bãi rác, lò đốt rác thải trên địa bàn tỉnh hiện đã quá tải, xuống cấp, công nghệ lạc hậu,... khó khăn trong mở rộng, cải tạo; việc triển khai xây dựng các nhà máy xử lý rác thải tập trung còn chậm.
Cũng bởi vậy, việc phân loại rác tại nguồn đang nhận được nhiều sự quan tâm và được xem là giải pháp quan trọng giúp giảm tải áp lực lên hệ thống thu gom và xử lý rác.
Mô hình sử dụng chế phẩm sinh học xử lý rác thải hữu cơ làm phân bón tại nhà giảm thiểu ô nhiễm môi trường tại xã Cao Đại (Vĩnh Tường). Ảnh: Thế Hùng
Nhìn lại kết quả sau nửa năm triển khai thí điểm mô hình phân loại, xử lý rác tại nguồn, bà Hoàng Thanh Bình, Phó Chủ tịch UBND xã Cao Đại chia sẻ: “Sau khi triển khai mô hình, đến nay, lượng rác thải sinh hoạt của thôn Bình Trù phải thu gom, vận chuyển và xử lý tại bãi rác tập trung của xã đã giảm khoảng 50% (trong đó giảm khoảng 40% rác hữu cơ, 10% rác tái chế)”.
Mặc dù mô hình hiện chưa được nhân rộng ra toàn xã, song đã phần nào giúp giảm công thu gom, chi phí vận chuyển, đặc biệt là giảm tải cho bãi rác thải tập trung của xã trước tình hình rác thải sinh hoạt ngày càng gia tăng.
Theo một số hộ dân đã và đang thực hiện việc phân loại rác tại nguồn, ngoài lợi ích đối với môi trường, với việc phân loại rác thải thành 3 loại, rác hữu cơ sẽ được giữ lại để ủ thành phân bón cho cây trồng, rác tái chế cũng có thể được tái sử dụng hoặc đem bán phế liệu. Từ đó mang lại giá trị kinh tế nhất định cho gia đình.
Thực hiện chương trình xây dựng NTM, cùng sự vào cuộc của MTTQ, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh niên... ngày càng nhiều mô hình điểm về phân loại rác thải tại nguồn được hình thành với những kết quả đáng ghi nhận.
Các mô hình được triển khai đã góp phần tích cực vào nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân trong thực hiện phân loại rác thải tại nguồn, góp phần giảm bớt lượng rác thải, đảm bảo góp tiêu chí môi trường trong xây dựng thôn dân cư nông thôn mới và hướng tới xây dựng môi trường sống xanh, sạch, đẹp.
Nguyễn Hường