Xã hội hóa (XHH) giáo dục là chủ trương đúng đắn, là chiến lược của Đảng, Nhà nước nhằm tạo môi trường dạy và học tốt nhất cho giáo viên, học sinh, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục cũng như tạo sự công bằng trong tiếp cận giáo dục. Tuy nhiên, câu chuyện về XHH giáo dục vẫn còn nhiều trăn trở, băn khoăn...
Nguồn lực xã hội hóa góp phần đảm bảo môi trường giáo dục tốt hơn cho học sinh. Ảnh: Trà Hương
XHH giáo dục được hiểu là sự tham gia đóng góp của các tổ chức, cá nhân trong cộng đồng, xã hội vào quá trình phát triển GDĐT nhằm mục tiêu tạo môi trường giáo dục ngày càng tốt cho giáo viên và học sinh; giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước; tạo sự công bằng trong cơ hội tiếp cận giáo dục đối với người học, nhất là những học sinh có hoàn cảnh khó khăn.
Những năm qua, công tác XHH giáo dục trên địa bàn tỉnh đạt được những kết quả khả quan, giúp môi trường giáo dục, điều kiện dạy học tại nhiều trường học được cải thiện. Tiêu biểu như Trường Mầm non Đôn Nhân (Sông Lô) được phụ huynh hỗ trợ ngày công xây dựng khu vận động, vui chơi ngoài trời cho trẻ; ủng hộ nhiều chậu hoa, cây cảnh để làm đẹp môi trường sư phạm.
Phụ huynh học sinh Trường Tiểu học Phạm Công Bình (Yên Lạc) lắp đặt điều hòa tại phòng học để phục vụ hoạt động học tập của con em. Trường THPT Chuyên Vĩnh Phúc được tặng một số thiết bị phục vụ dạy và học từ nguồn XHH; được nhiều tập thể, cá nhân trao học bổng tặng học sinh nghèo vượt khó để các em có điều kiện học tập tốt hơn…
Công tác XHH giáo dục còn được triển khai ở nhiều hoạt động như phần lớn các trường mầm non đã tổ chức cho trẻ uống sữa từ nguồn kinh phí do phụ huynh đóng góp; nhiều trường tiểu học phối hợp với phụ huynh học sinh và các trung tâm ngoại ngữ tổ chức cho học sinh lớp 1, lớp 2 làm quen với tiếng Anh; các trường THCS tổ chức cho học sinh tham gia học chương trình tiếng Anh tăng cường PSE theo Đề án dạy học ngoại ngữ của tỉnh từ nguồn kinh phí XHH do phụ huynh học sinh đóng góp…
Chị Đỗ Thị Khu, phụ huynh học sinh Nguyễn Thùy Linh, lớp 10A10, Trường THPT Đồng Đậu (Yên Lạc) cho biết: “Tôi và nhiều phụ huynh luôn muốn góp sức vào việc đảm bảo môi trường học tập tốt cho con em mình. Hiện tại, chúng tôi đã làm đơn đề nghị Ban Giám hiệu Trường THPT Đồng Đậu cho phép lắp đặt điều hòa tại lớp 10A10 từ nguồn kinh phí do phụ huynh đóng góp. Chúng tôi cam kết những nội dung XHH từ phụ huynh đều là tự nguyện, không có sự ép buộc”.
Mặc dù XHH giáo dục mang lại nhiều lợi ích, nhưng dư luận xã hội vẫn còn nhiều băn khoăn, trăn trở bởi những mâu thuẫn trong câu chuyện XHH giáo dục. Đó là mâu thuẫn giữa mong muốn huy động được nguồn lực XHH lớn để phát triển sự nghiệp GDĐT với các văn bản pháp quy, quy định cách thức, nội dung triển khai XHH phải dựa theo nguyên tắc “tự nguyện”, khiến nhiều người dân, phụ huynh học sinh hiểu rằng “tự nguyện là ai thích thì đóng, không thích thì thôi”, không phải là trách nhiệm công dân, phụ huynh học sinh.
Mâu thuẫn giữa mong muốn cải thiện điều kiện dạy học với việc “sợ” dư luận xã hội gây áp lực, ảnh hưởng đến hoạt động và uy tín của các cơ sở giáo dục. Mâu thuẫn giữa mong muốn cho con em được học tập trong môi trường giáo dục tốt nhất với việc hạn chế đóng góp hoặc không muốn đóng góp để phục vụ chính con em mình.
Cùng với đó, tình trạng một số khoản thu XHH chưa đúng quy định, chưa có sự thống nhất rộng rãi trong phụ huynh, chưa đảm bảo sự minh bạch, nguyên tắc tự nguyện và còn cào bằng; những vụ việc lạm thu, núp bóng XHH giáo dục khiến nhiều phụ huynh có cái nhìn tiêu cực về vấn đề này.
Điển hình như mới đây, giáo viên của một trường tiểu học tại Thành phố Hồ Chí Minh đề xuất phụ huynh hỗ trợ tiền mua laptop cho mình và coi đây là hình thức XHH giáo dục khiến dư luận rất bức xúc.
Trên địa bàn tỉnh, việc tổ chức các chương trình liên kết dạy tiếng Anh, kỹ năng sống tại một số trường chưa rõ ràng, minh bạch và chưa đáp ứng được mong đợi của phụ huynh học sinh; hay có trường ứng kinh phí lắp điều hòa tại các lớp học, sau đó triển khai thu dần đối với từng khóa học sinh nhưng không công khai rõ ràng số tiền, thời điểm hoàn thành thu đủ nguồn kinh phí đã ứng ban đầu… khiến phụ huynh học sinh thắc mắc, bức xúc, phản ánh đến các cơ quan truyền thông và mạng xã hội, ảnh hưởng uy tín của nhà trường.
Những sự việc đó dẫn tới các tổ chức, cá nhân băn khoăn khi đầu tư, đóng góp XHH; đồng thời nhiều cơ sở giáo dục có tâm lý e ngại, không dám tiến hành XHH. Bên cạnh đó, công tác XHH giáo dục hiện nay chưa mở rộng đối tượng mà chủ yếu mới vận động sự đóng góp từ phụ huynh học sinh…
Thầy giáo T.M.H, Hiệu trưởng một trường THPT của tỉnh cho biết: “Nếu chỉ trông chờ vào ngân sách Nhà nước đầu tư mà không có các nguồn lực XHH thì khó có thể đòi hỏi một môi trường giáo dục với các điều kiện học tập tốt nhất cho học sinh. Tuy nhiên, XHH giáo dục là vấn đề nhạy cảm, ranh giới XHH với lạm thu rất mong manh dễ khiến phụ huynh hiểu lầm và phản ánh tiêu cực. Vì vậy, nhiều năm qua, nhà trường không vận động các nguồn lực XHH giáo dục”.
Chánh Văn phòng Sở GDĐT Dương Thị Bích Thủy cho biết: "XHH giáo dục là chủ trương đúng đắn và là chiến lược của Đảng, Nhà nước, trong đó, “Nhà nước và nhân dân cùng làm” để phát triển GDĐT. XHH giáo dục là cần thiết bởi giáo dục là sự nghiệp lâu dài của nhân dân, phục vụ nhân dân và vì sự phát triển của đất nước.
Để không còn những trăn trở, băn khoăn thì XHH giáo dục phải đúng, đủ, công khai, minh bạch; cần mở rộng đối tượng XHH giáo dục. Đồng thời người dân cũng cần nâng cao nhận thức, trách nhiệm, quan tâm đầu tư đóng góp và cống hiến vì tương lai của con em, vì sự phát triển bền vững của GDĐT”.
Minh Hường