Tháng 2,3 là mùa "trăm hoa đua nở", mùa con ong đi lấy mật và cũng là mùa vàng bội thu của những người nuôi ong. Tuy nhiên năm nay, do các loại hoa vải, nhãn… mất mùa nên sản lượng khai thác mật ong giảm mạnh. Theo những người nuôi ong, phải đến 20 năm nay mới chứng kiến cảnh ong đói mật giữa vụ hoa.
Mất mùa diện rộng
Dù mất nhiều công sức, chi phí vận chuyển hàng trăm đàn ong về tỉnh Hưng Yên - thủ phủ của cây vải, nhãn… để khai thác mật, nhưng nhiều chủ ong ở xã Tam Quan, huyện Tam Đảo phải ngậm ngùi ra về với sản lượng không đáng kể.
Theo những hộ nuôi ong, lượng hoa vải, nhãn năm nay ở nhiều tỉnh, thành miền Bắc, miền Trung rất ít, chỉ đạt khoảng 40% so với những năm trước nên việc khai thác mật ong gặp nhiều khó khăn.
Thông thường, vào mùa hoa vải, nhãn, chỉ từ 3-5 ngày, các cầu ong đã được vít nắp (đầy mật) và có thể khai thác được, nhưng năm nay do hoa ít nên lượng mật cũng ít.
Ông Nguyễn Văn Minh, chủ ong ở xã Hợp Hòa, huyện Tam Dương cho biết: “Hằng năm, vào vụ hoa vải, nhãn, chúng tôi quay được 7-8 vòng mật ong, lượng mật thu về đạt hàng tấn. Thời điểm này, dù đã kết thúc mùa hoa vải, nhãn nhưng chủ ong thất thu. Gần 20 năm nay, tôi mới thấy tình trạng hoa mất mùa, mật ong mất thu như thế này. Nguyên nhân ngoài thời tiết còn do yếu tố tự nhiên, môi trường tác động khiến lượng hoa vải, nhãn giảm trông thấy”.
Chủ ong dùng khói để lấy các cầu ong ra khỏi thùng.
Để khai thác mật ong, các chủ ong phải đi thăm dò những vườn vải, nhãn lớn ở các địa phương và đặt nhờ các thùng ong nuôi trong vườn của những hộ trồng nhiều cây ăn quả.
Bán kính hoạt động của đàn ong nằm trong phạm vi 5 km nên việc tìm vị trí đặt thùng ong rất quan trọng, giúp những con ong thợ có điều kiện tìm hoa, hút mật thuận lợi.
Trong quá trình đặt nhờ các thùng ong, chủ ong phải thường xuyên quan sát. Nếu thấy ong thợ hằng ngày bay ra/vào với nhiều càng phấn hoa có nghĩa nguồn mật hoa trong khu vực dồi dào. Sau vài ngày, hễ thấy những lỗ tròn trên các cầu ong được vít kín lại, có nghĩa lượng mật đượm và có thể tiến hành quay cầu ong lấy mật.
Quay cầu ong lấy mật.
Năm nào cây trái được mùa hoa cũng có nghĩa chủ ong thắng đậm. Cao điểm, mỗi chủ ong khai thác được từ 10-15 đợt mật/vụ. Trong đó, mật vải, nhãn khai thác được từ 5-7 đợt, mật sưa từ 2-3 đợt, còn lại là mật hoa rừng. Mỗi thùng ong (đàn) có thể thu hoạch tối đa được 20 lít mật/năm. Nhưng năm nay, hoa vải, nhãn mất mùa cũng đồng nghĩa với sản lượng mật thu được ít, chỉ đạt khoảng 40% so với mọi năm.
Anh Lăng Quang Thịnh, xã Tam Quan cho biết: “Tôi ở tỉnh Hưng Yên thăm dò nửa tháng và mới đưa đàn ong của gia đình về đây được vài hôm. Từ ngày làm nghề, chưa năm nào tôi thấy lượng hoa vải, nhãn ít như năm nay. Ngay đến hoa xoài ở các địa phương mọi năm sai trĩu cành, năm nay cũng ít, nói gì đến hoa vải, nhãn”.
Xã Tam Quan là một trong những địa phương có nhiều hộ nuôi ong ở huyện Tam Đảo với khoảng hơn 20 hộ, quy mô hơn 3.000 đàn.
Vào thời điểm này, các chủ ong tỏa đi các địa phương trong và ngoài tỉnh để khai thác mật. Nhưng với tình hình mất mùa hoa xảy ra trên diện rộng như năm nay, dự báo sản lượng mật thu về không đáng kể.
Rủi ro làm nghề
Không chỉ gặp tình trạng sụt giảm sản lượng mật ong, trong quá trình khai thác, nhiều chủ ong còn đối diện với những rủi ro khi ong bị dính thuốc, chết hàng loạt, gây thiệt hại nặng về kinh tế.
Mới đây, một chủ ong ở xã Hợp Hòa đã dùng từ “khủng khiếp” để mô tả tình trạng ong chết hàng loạt của một hộ nuôi ong sau khi được đưa đi Hưng Yên lấy mật.
Dự báo giá mật ong trên thị trường năm nay tăng nhẹ do sản lượng khai thác sụt giảm.
Theo đó, 1 loại thuốc muỗi được người dân địa phương phun dưới vườn nhãn vô tình đã khiến đàn ong dính thuốc, chết hàng loạt. Lúc đi, đàn ong "hùng hậu" là thế, khi về, mỗi đàn chỉ còn lơ thơ 1-2 cầu. Không ít chủ ong khi phát hiện vườn cây có thuốc đã phải “cao chạy xa bay” để bảo toàn số lượng đàn ong, chưa nói đến việc khai thác mật.
Đang ở chính vụ khai thác mật, việc ong dính thuốc chết không chỉ khiến chủ ong thiệt hại về kinh tế khi phải nhân đàn, tái đàn mà còn mất luôn “chiếc cần câu cơm” của gia đình. Những tưởng, nghề nuôi ong lấy mật đơn thuần chỉ có thu, nhưng có làm nghề mới thấu hiểu hết nỗi gian truân, những yếu tố rủi ro về tài chính.
Thời điểm này đã hết vụ hoa vải, nhãn nên các chủ ong đang chờ vào vụ hoa sưa để khai thác. Theo đánh giá của người dân, năm nay, hoa sưa được mùa nên chủ ong đặt nhiều kỳ vọng vào đây.
Vào cuối tháng 4, hoa sưa ở huyện Tam Đảo bắt đầu nở rộ và vào chính vụ. Sau khi khai thác hết mật hoa sưa tại địa phương, các chủ ong sẽ di chuyển xuống khu vực Đồng Đò, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội để khai thác hoa rừng.
Do sản lượng mật ong thất thu nên dự báo giá mật ong trên thị trường năm nay sẽ cao hơn mọi năm. Đồng thời, nguồn mật hoa vải trở nên hiếm hoi, chủ yếu là mật hoa nhãn, hoa sưa và hoa rừng.
Bài, ảnh: Hà Trần