Đồng bào dân tộc Sán Dìu có đời sống văn hóa phong phú, đa dạng, nổi bật là làn điệu Soọng cô đã được ghi danh vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Xã Bồ Lý, huyện Tam Đảo có đến 80% đồng bào dân tộc Sán Dìu sinh sống, vì thế làn điệu Soọng cô luôn được người dân quan tâm bảo tồn và phát huy.
Chúng tôi về xã Bồ Lý khi các thành viên Câu lạc bộ hát Soọng cô của xã đang luyện tập say sưa. Từng câu hát “…Ước gì cam sánh với chanh, ước gì em sánh với anh một nhà; ước gì chung mẹ chung cha, ước gì chung cả đường ra lối vào...” vang lên như đưa chúng tôi về một không gian đặc sắc xa xưa của người Sán Dìu.
Chị Lương Thị Ba, Chủ nhiệm CLB hát Soọng cô xã Bồ Lý chia sẻ: “Để giữ được truyền thống văn hóa dân tộc, không chỉ là nhớ, là thuộc những lời hát mà việc truyền dạy cho con cháu cũng rất quan trọng. CLB tuy mới ra mắt từ năm 2020, nhưng đã thu hút hơn 50 thành viên tham gia, đặc biệt có gần 20 thành viên là các em học sinh”.
Các nghệ nhân truyền dạy lại điệu Soọng cô cho con cháu, giữ gìn nét đẹp văn hóa dân tộc.
Chị Ba chia sẻ thêm: “Tiếng dân tộc bị mai một nhiều trước thời đại kinh tế thị trường, nhưng chúng tôi luôn ý thức giữ gìn điệu hát Soọng cô của dân tộc mình. Hằng tuần, chúng tôi tổ chức các buổi học truyền dạy cho các em nhỏ, để các em yêu và hiểu về văn hóa, truyền thống của dân tộc. Khi được học hát, học nói tiếng dân tộc mình, các em đều rất thích và cũng ý thức không để mai một tiếng dân tộc”.
Làn điệu Soọng cô của người Sán Dìu có lịch sử phát triển lâu đời, được cộng đồng lưu truyền qua các câu chuyện cổ tích, truyền thuyết dân gian. Theo tiếng Sán Dìu, "soọng" nghĩa là xướng, "cô" nghĩa là ca. Có lịch sử ra đời và phát triển gắn liền với đời sống lao động sản xuất, sinh hoạt văn hóa, phong tục, tập quán của cộng đồng, nội dung của làn điệu Soọng cô rất phong phú, đề cập đến tình yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào dân tộc, ca ngợi tình yêu đôi lứa, nét đẹp trong lao động sản xuất, ướm hỏi, tỏ tình...
Hát Soọng cô như một câu chuyện mở đầu có chào hỏi, mời nước, mời trầu, rồi tiến tới giao duyên, bày tỏ tâm tư… kết thúc là hát tiễn bạn. Trong các cuộc giao lưu, đối đáp có khi kéo dài đến cả đêm, những bài hát xúc động… làm phong phú thêm đời sống văn hóa, nghệ thuật của người Sán Dìu.
CLB hát Soọng cô xã Bồ Lý có đầy đủ các nghệ nhân, các lớp trung tuổi thậm chí là cao niên và trẻ em cũng tham gia. CLB thường xuyên tổ chức các buổi giao lưu trong và ngoài tỉnh nhân dịp các dịp sự kiện, ngày lễ, Tết...
Hát Soọng cô được khuyến khích, gắn kết trong phát triển du lịch tại xã Bồ Lý, huyện Tam Đảo
Em Nguyễn Thành Đạt, học sinh lớp 8B, Trường THCS Bồ Lý chia sẻ: “Là người con của dân tộc Sán Dìu, em rất tự hào với điệu hát Soọng cô, chúng em được các nghệ nhân truyền dạy lại rất tận tình. Đặc biệt, có những thời điểm nhà văn hóa thôn xuống cấp, không có địa điểm luyện tập, các bà, các cô đã tận dụng địa điểm tại nhà hay trên các con đường làng vắng để truyền dạy cho chúng em, không để chúng em bị gián đoạn việc học”.
Chủ tịch UBND xã Bồ Lý Trần Nam Thanh cho biết: “Trong định hướng phát triển văn hóa địa phương, chúng tôi đặc biệt quan tâm đến giữ gìn và phát triển làn điệu Soọng cô của đồng bào dân tộc thiểu số, ngoài kinh phí của tỉnh, mỗi năm địa phương cũng trích nguồn kinh phí hỗ trợ để CLB hoạt động, phát triển thêm hội viên. Qua đó, góp phần giới thiệu giá trị văn hóa của làn điệu Soọng cô đến với công chúng; nâng cao ý thức, lòng tự hào của người dân trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc của cộng đồng.
Đồng thời, trong xây dựng mô hình Làng văn hóa kiểu mẫu của địa phương, hát Soọng cô được khuyến khích, gắn kết trong phát triển du lịch; xây dựng di sản Soọng cô thành sản phẩm đặc thù phục vụ phát triển du lịch, đưa những giá trị văn hóa dân gian thành nguồn lợi có thể khai thác để tạo ra thu nhập bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số”.
Bài, ảnh: Thu Thủy