Chỉ trong thời gian ngắn, hoạt động kinh doanh, thương mại trên thị trường đã liên tiếp gây tổn thương đến niềm tin của người tiêu dùng. Không chỉ là thực trạng hàng giả, hàng nhái bị phanh phui, tiếp đến là những biểu hiện kinh doanh vụ lợi, thiếu trách nhiệm với pháp luật khi nhiều hộ, cá nhân bán hàng tìm cách “né” thuế bằng việc buộc khách chuyển khoản “ẩn danh”, thậm chí bắt người mua thanh toán thêm nếu không trả tiền mặt. Biến người tiêu dùng thành tấm lá chắn cho hành vi trốn thuế là hành động không thể chấp nhận trong một xã hội minh bạch. Đã đến lúc cần lên tiếng, để bảo vệ công bằng trong mỗi giao dịch nhỏ nhất.
Khi gian dối len lỏi vào giao dịch dân sinh
Những ngày gần đây, mạng xã hội chia sẻ rầm rộ thông báo kỳ quặc từ một số hộ kinh doanh cá thể, đại lý mỹ phẩm, nhà hàng, quán ăn… với nội dung chỉ chấp nhận thanh toán tiền mặt, nếu thanh toán chuyển khoản thì người mua buộc phải ghi nội dung "mừng sinh nhật", "mừng cưới", "gửi quà"..., thay vì ghi đúng nội dung giao dịch. Cá biệt, một số đơn vị còn tự ý cộng thêm 8 - 10% giá trị hóa đơn nếu khách hàng không thanh toán tiền mặt mà chuyển khoản, với lý do “Để bên em đóng thuế”.
Những quy định vô lý của người bán đang đổ trách nhiệm sang vai người tiêu dùng bởi tâm lý lo sợ cơ quan chức năng truy thu thuế.
Không chỉ là biểu hiện của sự lách luật, đây thực chất là hành vi vi phạm pháp luật, làm méo mó hoạt động giao thương, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường kinh doanh lành mạnh mà Đảng, Nhà nước và toàn xã hội đang nỗ lực xây dựng.
Thứ nhất, cần khẳng định rõ: Không có bất kỳ quy định nào cho phép người bán tự ý thu thêm tiền thuế từ khách hàng khi giao dịch được thực hiện qua chuyển khoản thay vì tiền mặt. Luật Quản lý thuế và các văn bản liên quan xác định nghĩa vụ thuế là trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh - không thể chuyển giao hay “chia sẻ” nghĩa vụ đó cho người tiêu dùng. Việc một số cơ sở tự ý yêu cầu khách trả thêm tiền, với lý do họ “phải kê khai thuế” khi nhận chuyển khoản, không chỉ thiếu đạo đức kinh doanh mà còn là hành vi lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người tiêu dùng để thu lợi bất chính.
Thứ hai, việc khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt là chủ trương lớn của Chính phủ trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia. Nó không chỉ giúp tăng tính minh bạch trong hoạt động thương mại, mà còn là biện pháp hiệu quả để ngăn chặn thất thu thuế và hạn chế hoạt động phi pháp như rửa tiền, buôn lậu, kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc. Việc các hộ kinh doanh tìm cách né tránh chuyển khoản, hoặc yêu cầu “lách nội dung” khi chuyển tiền, là biểu hiện của sự thiếu trung thực trong kê khai doanh thu, từ đó tiếp tay cho tình trạng trốn thuế mà cơ quan chức năng đang nỗ lực ngăn chặn.
Thứ ba, hành vi lách luật nêu trên đang gây tác động tiêu cực đến thị trường tiêu dùng nói chung. Người tiêu dùng lẽ ra là đối tượng được phục vụ, được đảm bảo quyền lợi lại trở thành “nạn nhân kép”: Vừa bị hạn chế quyền lựa chọn hình thức thanh toán, vừa phải chịu thêm chi phí vô lý. Không chỉ thế, nếu khách hàng buộc phải ghi nội dung chuyển tiền sai lệch, họ cũng đang bị kéo vào hành vi gian dối, dễ gặp rủi ro nếu xảy ra tranh chấp, khiếu kiện hoặc bị cơ quan chức năng thanh tra.
Thử hỏi: Nếu có tranh chấp về chất lượng hàng hóa, thì liệu người mua có thể viện dẫn một khoản chuyển tiền “mừng cưới” để đòi quyền lợi chính đáng từ người bán? Rõ ràng, sự gian dối nhỏ của người bán có thể gây ra hậu quả lớn cho người mua.
Kinh doanh không thể bền vững nếu thiếu minh bạch
Về lâu dài, để xây dựng một môi trường thương mại minh bạch, hiện đại, không thể trông chờ vào sự tự giác của từng cá nhân nếu thiếu những biện pháp quản lý quyết liệt, sát thực tế và có tính răn đe. Cơ quan thuế, quản lý thị trường, công an kinh tế… cần vào cuộc kiểm tra, xử lý kịp thời những trường hợp vi phạm, đặc biệt là hành vi ép khách hàng thanh toán thêm tiền hoặc ghi nội dung chuyển khoản sai sự thật.
Tuy nhiên, giải pháp xử lý hành chính hay hình sự chỉ là “phần ngọn”. Gốc rễ vẫn là tư duy kinh doanh. Một hộ kinh doanh nếu thực sự mong muốn phát triển lâu dài, có khách hàng ổn định, có thương hiệu uy tín thì không thể tiếp tục “làm ăn chộp giật”, tìm mọi cách để né thuế hay trốn tránh nghĩa vụ với Nhà nước. Đóng thuế là trách nhiệm nhưng đồng thời cũng là cách để các đơn vị thể hiện tính chuyên nghiệp và sự trưởng thành trong hoạt động thương mại.
Rất nhiều doanh nghiệp, hộ kinh doanh đã chủ động kê khai đầy đủ, thực hiện hóa đơn điện tử, chấp nhận chuyển khoản và xem nghĩa vụ thuế là phần không thể thiếu trong quy trình kinh doanh hiện đại. Thực tế cho thấy, chính những đơn vị này thường có tỷ lệ khách hàng quay lại cao hơn, nhận được sự tin tưởng lớn hơn bởi khách hàng ngày nay không chỉ quan tâm đến sản phẩm mà còn đánh giá cao sự minh bạch, rõ ràng trong giao dịch.
Mặt khác, các cơ quan truyền thông cũng cần đẩy mạnh vai trò tuyên truyền, phản biện xã hội. Không thể để hành vi trốn thuế trở thành điều “bình thường” trong mắt người dân. Cần làm rõ rằng, trốn thuế là vi phạm pháp luật; ép khách hàng thanh toán thêm tiền là vi phạm quyền lợi người tiêu dùng và giao dịch “giả danh” là tiếp tay cho hành vi gian lận tài chính.
Với riêng Vĩnh Phúc, tỉnh đang trong tiến trình đẩy mạnh chuyển đổi số, cải cách hành chính, phát triển kinh tế số thì yêu cầu minh bạch hóa giao dịch, chuẩn hóa quản lý thuế với hộ cá thể càng trở nên cấp thiết. Việc một số hộ kinh doanh tìm cách lách luật, dù chỉ là “mẹo vặt” ghi nội dung chuyển khoản, cũng là rào cản cho chính sách chung. Không thể xây dựng một môi trường đầu tư minh bạch nếu các giao dịch hàng ngày vẫn chứa đựng sự gian dối và trốn tránh.
Kinh doanh chân chính là con đường dài, đòi hỏi sự minh bạch, trung thực và trách nhiệm. Không ai giàu lên từ việc “trốn tránh pháp luật” mãi mãi và cũng không thể mong xã hội công bằng nếu chính người bán tìm cách đùn đẩy nghĩa vụ của mình sang vai người tiêu dùng. Đã đến lúc, mỗi hộ kinh doanh cần thay đổi tư duy: thuế không phải là gánh nặng, mà là nghĩa vụ chính đáng - đóng góp cho ngân sách nhà nước để chăm lo an sinh xã hội, xây dựng hạ tầng, giáo dục, y tế và các dịch vụ công thiết yếu. Trách nhiệm thuế cũng chính là lời cam kết về sự trưởng thành, minh bạch và bền vững trong một thị trường văn minh.
Bài, ảnh: Hoàng Cúc