Trong Bộ tiêu chí Quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM), tiêu chí môi trường luôn là một trong những tiêu chí khó đạt, khó giữ, đặc biệt là khi các địa phương bước vào giai đoạn xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu. Thực tế cho thấy, chỉ khi môi trường sống được đảm bảo trong lành, cảnh quan nông thôn sáng - xanh - sạch - đẹp thì người dân mới thực sự được hưởng trọn vẹn thành quả của quá trình xây dựng NTM bền vững và toàn diện.
Người dân xã Thái Hòa (Lập Thạch) phân loại rác thải tại nguồn góp phần bảo vệ môi trường. Ảnh Thể Hùng
Với quyết tâm cùng sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, thời gian qua, các địa phương trên địa bàn tỉnh đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong thực hiện tiêu chí môi trường.
Hầu hết các xã đã triển khai hoạt động thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt thường xuyên; từng bước hình thành và nhân rộng thói quen phân loại rác tại nguồn. Nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường sống, xây dựng nếp sống văn minh ngày càng được nâng cao.
Tại khu vực nông thôn, tỷ lệ hộ dân được sử dụng nước hợp vệ sinh tiếp tục được duy trì đạt 100%, tỷ lệ hộ dân sử dụng nước sạch đạt quy chuẩn hiện ở mức 82,47%. 100% trường học và trạm y tế có nước và nhà tiêu hợp vệ sinh; hơn 85% hộ chăn nuôi có chuồng trại đảm bảo vệ sinh môi trường, 100% cơ sở chăn nuôi gia súc tập trung được đầu tư xây dựng hầm biogas xử lý chất thải….
Thực hiện Đề án thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt và vệ sinh môi trường trên địa bàn tỉnh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, tỷ lệ thu gom rác thải toàn tỉnh trung bình đến cuối năm 2024 đạt hơn 90%. Trong đó khu vực nông thôn đạt hơn 86%, vượt mục tiêu kế hoạch đề ra.
Cùng với đó, nhiều địa phương đã chú trọng đầu tư chỉnh trang, cải tạo cảnh quan nông thôn. Các tuyến đường liên thôn, liên xã được trồng hoa, cây xanh, tạo chuyển biến rõ nét về diện mạo nông thôn, từng bước hình thành những vùng quê “đáng sống”.
Tuy đạt được nhiều kết quả khả quan, song tiêu chí môi trường tại một số địa phương vẫn còn là một trong những điểm nghẽn lớn trong tiến trình xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu. Bộ tiêu chí Quốc gia về NTM các cấp giai đoạn 2021-2025 do Thủ tướng Chính phủ ban hành đã bổ sung nhiều chỉ tiêu mới, nâng cao yêu cầu thực hiện đối với từng cấp xã, huyện.
Đáng chú ý là quy định tỷ lệ hộ gia đình được sử dụng nước sạch từ hệ thống cấp nước tập trung đối với xã NTM nâng cao phải đạt từ 65% trở lên, huyện NTM đạt từ 43% và huyện NTM nâng cao từ 53% trở lên.
Trong khi đó, nhiều địa phương của tỉnh hiện vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong việc đạt mục tiêu này. Cụ thể, tỷ lệ hộ gia đình được sử dụng nước sạch từ hệ thống cấp nước tập trung tại huyện Tam Đảo hiện mới đạt 11,25%, Lập Thạch 15,55%, Sông Lô 20,07%, Tam Dương 35,97%, còn cách khá xa so với yêu cầu của bộ tiêu chí mới.
Ngoài ra, công tác phân loại rác thải tại nguồn ở nhiều địa phương còn lúng túng, hiệu quả chưa cao. Một số bãi chôn lấp rác vẫn lộ thiên, không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm nguồn nước và không khí.
Các lò đốt rác quy mô nhỏ hoạt động không ổn định, chưa đáp ứng yêu cầu về môi trường. Bên cạnh đó, tiến độ triển khai xây dựng các nhà máy xử lý rác thải tập trung trên địa bàn tỉnh còn chậm, chưa theo kịp nhu cầu thực tế.
Để giữ vững và nâng cao chất lượng tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM, tỉnh tiếp tục tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp; phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và khơi dậy tinh thần trách nhiệm, sự đồng thuận trong nhân dân.
Tập trung giải quyết các vấn đề còn bức xúc, tồn tại liên quan cảnh quan môi trường, chất lượng môi trường sống, nước sạch nông thôn…; gắn kết quả thực hiện xây dựng NTM với trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền.
Cùng với đó, tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục bằng nhiều hình thức phù hợp, nâng cao nhận thức, trách nhiệm và tinh thần chủ động của người dân trong việc giữ gìn, bảo vệ môi trường, duy trì và nâng cao chất lượng tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM.
Đồng thời, thực hiện hiệu quả các chính sách đã ban hành, nhất là các cơ chế hỗ trợ đầu tư hạ tầng xử lý rác thải, cấp nước sạch tập trung cho khu vực nông thôn, qua đó, từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, xây dựng NTM phát triển toàn diện, bền vững.
Giữ gìn môi trường sống xanh - sạch - đẹp không chỉ là tiêu chí trong xây dựng NTM, mà còn là nền tảng cho một cuộc sống chất lượng, bền vững. Khi mỗi người dân cùng chung tay hành động, những vùng quê Vĩnh Phúc sẽ ngày càng đáng sống hơn.
Nguyễn Hường