Năm 2025 là giai đoạn nước rút nhằm đạt mục tiêu tăng trưởng GDP từ 8% trở lên, đồng thời hoàn thành các chỉ tiêu của Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025. Trong bối cảnh đó, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn phải trở thành động lực then chốt, tạo bước đệm cho chiến lược phát triển kinh tế dài hạn. Để hiện thực hóa điều này, Bộ Khoa học và Công nghệ đã đề xuất nhiều giải pháp góp phần tạo đột phá cho tăng trưởng bền vững.
Hoạt động sản xuất của doanh nghiệp tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc.
Nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ đã đề xuất các cơ chế, chính sách mới, trong đó có việc nâng cao năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) với mức đóng góp vào GRDP từ 50-55%. Điều này đòi hỏi các địa phương phải chủ động trong việc xây dựng kế hoạch đầu tư cho khoa học, công nghệ, tận dụng hiệu quả các cơ chế đặc thù vừa được Quốc hội thông qua.
Thực tế, nhiều quốc gia trên thế giới đã tận dụng đổi mới sáng tạo như một công cụ quan trọng để thúc đẩy phát triển. Theo các chuyên gia, những nền kinh tế có mức đầu tư lớn vào nghiên cứu và phát triển (R&D) như Mỹ, Đức, Hàn Quốc đều duy trì được tốc độ tăng trưởng ổn định, với năng suất lao động vượt trội so với các nước có mô hình phát triển truyền thống.
Bên cạnh đó, chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) do Bộ Khoa học và Công nghệ công bố trong hai năm qua đã trở thành công cụ quan trọng, giúp các tỉnh, thành phố đánh giá chính xác hiệu quả của hoạt động đổi mới sáng tạo đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Việc nâng cao chỉ số này không chỉ là mục tiêu mà còn là thước đo cho năng lực cạnh tranh và khả năng tận dụng khoa học, công nghệ. Do đó, ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố cần tích cực, chủ động phối hợp Bộ Khoa học và Công nghệ và các cơ quan liên quan đẩy mạnh triển khai Bộ chỉ số này, đề ra các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể để cải thiện chỉ số hằng năm nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Một trong những nhiệm vụ quan trọng để thúc đẩy khoa học và công nghệ chính là đẩy nhanh tiến độ triển khai các chính sách đặc thù tại những địa phương có tiềm năng phát triển mạnh như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Đây là những khu vực có đầy đủ điều kiện về cơ sở hạ tầng, nguồn lực và cơ chế chính sách để thí điểm các mô hình mới. Nếu thành công, những chính sách này có thể được nhân rộng trên cả nước, trở thành nền tảng quan trọng để nâng cao năng lực khoa học, công nghệ và tạo động lực phát triển kinh tế bền vững.
Các doanh nghiệp cũng đóng vai trò then chốt trong việc đưa khoa học và công nghệ vào thực tiễn sản xuất. Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, tỷ lệ doanh nghiệp đầu tư cho nghiên cứu và phát triển ở Việt Nam vẫn còn thấp. Do đó, việc khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn vào nghiên cứu và đổi mới công nghệ sẽ góp phần tạo nên sự đột phá, giúp nền kinh tế tận dụng được những tiến bộ khoa học trong bối cảnh chuyển đổi số và cách mạng công nghiệp 4.0.
Một trong những điểm nghẽn cần tháo gỡ là nguồn vốn đầu tư cho nghiên cứu khoa học. Tại nhiều nước phát triển, việc hình thành các quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo, kết hợp giữa ngân sách nhà nước và đầu tư tư nhân, đã giúp tạo ra những bước tiến quan trọng trong nghiên cứu và phát triển. Việt Nam cần có những cơ chế tương tự để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư mạnh hơn vào khoa học, công nghệ, đồng thời đẩy nhanh việc ứng dụng kết quả nghiên cứu vào sản xuất.
Nhằm xây dựng nền tảng cho tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2026-2030, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng phối hợp với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương và các chuyên gia để nghiên cứu mô hình tăng trưởng mới, với mục tiêu đạt mức tăng GDP hai con số. Theo đó, các chuyên gia cho rằng, để đạt được tốc độ tăng trưởng 8% vào năm 2025 và hướng tới mức 10% trong những năm tiếp theo, Việt Nam cần có những giải pháp mang tính đột phá, khả thi. Các nghiên cứu khoa học phải gắn với chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, đồng thời bảo đảm tính thực tiễn cao. Những giải pháp quan trọng bao gồm: duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, phát triển các ngành kinh tế có lợi thế cạnh tranh, cải cách thể chế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong khu vực kinh tế tư nhân.
Để tạo hành lang pháp lý vững chắc cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ dự kiến trình Chính phủ và Quốc hội thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo vào tháng 5 tới. Cùng với đó, chiến lược phát triển khoa học và công nghệ cho giai đoạn tiếp theo cũng sẽ được xây dựng, nhằm tạo ra những động lực mới cho phát triển bền vững.
Văn Cường (Theo nhandan.vn)