Ngay sau khi Luật Công chứng có hiệu lực thi hành, UBND tỉnh đã tổ chức triển khai việc thực hiện Luật Công chứng đến các ngành, các cấp trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, chỉ đạo các cấp, ngành, địa phương tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các nội dung của Luật Công chứng và các văn bản pháp luật có liên quan, nhất là Nghị định số 79/2007/NĐ-CP và Nghị định số 02/2008/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành luật Công chứng. Thông qua các hội nghị, các phương tiện thông tin đại chúng của tỉnh như Đài phát thanh truyền hình, Báo Vĩnh Phúc, các website điện tử và nhiều hình thức tuyên truyền đa dạng, phong phú khác, các nội dung của Luật Công chứng cũng như trách nhiệm của các cấp, ngành và vai trò của công chứng, chứng thực được thấm nhuần và nâng cao một bước. Cùng với đó, Sở Tư pháp đã từng bước tăng cường công tác tổ chức tập huấn, bồi dưỡng đội ngũ công chứng viên và chuyên viên làm nghiệp vụ công chứng đi đôi với phát triển mạng lưới các tổ chức hành nghề công chứng để phục vụ nhu cầu công chứng, chứng thực ngày càng cao của công dân và các tổ chức, doanh nghiệp.
Công chứng và chứng thực là hai chế định pháp luật quan trọng, có liên quan mật thiết đến quyền, lợi ích của người dân, doanh nghiệp, đồng thời cũng là công cụ phục vụ đắc lực công tác quản lý của nhà nước. Việc thực hiện Luật Công chứng, Nghị định số 79 và các văn bản pháp luật có liên quan trên địa bàn tỉnh những năm qua cho thấy, hoạt động công chứng, chứng thực đã có những bước chuyển biến rõ rệt nhất là sau khi thực hiện chủ trương, sự chỉ đạo của Bộ Tư pháp về chuyển giao các hợp đồng, giao dịch từ UBND sang cho tổ chức hành nghề công chứng. UBND tỉnh đã có Quyết định số 66/2009/QĐ-UBND ngày 29-12-2009 về chuyển giao việc chứng nhận các hợp đồng, giao dịch từ UBND các xã, phường, thị trấn trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên, thị xã Phúc Yên sang các tổ chức hành nghề công chứng thực hiện. Đến nay, kết quả thực hiện Luật Công chứng và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Công chứng trên địa bàn tỉnh ta đã có những chuyển biến tích cực, góp phần thực hiện chủ trương xã hội hóa công chứng của Đảng và Nhà nước và qua đó, đã rút ra được những bài học thực tiễn và kinh nghiệm giúp cho việc đề xuất các nội dung quy hoạch phát triển tổ chức hành nghề công chứng tỉnh Vĩnh phúc đến năm 2020. Toàn tỉnh đã có 19 tổ chức hành nghề công chứng đặt tại 8/9 huyện, thị xã, thành phố; được bố trí các điều kiện về cơ sở vật chất, nguồn nhân lực để thực hiện nhiệm vụ chính trị và chuyên môn được giao. Sau gần 6 năm thực hiện Luật Công chứng, các tổ chức hành nghề công chứng trên địa bàn tỉnh đã tiếp nhận và giải quyết gần 70 ngàn vụ việc, thu phí hàng chục ngàn tỷ đồng và nộp ngân sách nhà nước gần 5 tỷ đồng góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, phát triển, tăng nguồn thu cho ngân sách địa phương, đảm bảo an toàn về pháp lý cho các hợp đồng, giao dịch, tăng cường pháp chế Xã hội chủ nghĩa.
Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm khi thực hiện Luật Công chứng, trong thực tiễn hoạt động công chứng, UBND tỉnh đã chỉ rõ một số tồn tại bất cập, hạn chế, tìm ra nguyên nhân và rút ra những bài học kinh nghiệm ngay từ cơ sở. Đó là: đội ngũ công chứng viên còn thiếu về số lượng và yếu về chất lượng, chưa đáp ứng được yêu cầu công chứng, chứng thực của công dân và các tổ chức, doanh nghiệp, tính chuyên nghiệp chưa cao, hầu hết các công chứng viên của các Văn phòng công chứng đều chưa qua đào tạo hoặc đào tạo không đáp ứng so với yêu cầu của nghề công chứng. Việc quy hoạch, sắp xếp các tổ chức hành nghề công chứng dàn trải và phân bố không đều gây khó khăn trong việc đáp ứng các nhu cầu công chứng. Công tác quản lý nhà nước về hoạt động công chứng chưa thường xuyên, liên tục, chưa sát sao do thiếu đội ngũ cán bộ làm công tác bổ trợ tư pháp. Kết quả thực hiện việc công chứng còn thấp so với nhu cầu, đóng góp nghĩa vụ thuế vào ngân sách nhà nước chưa cao. Một trong những nguyên nhân của những hạn chế nói trên là có sự thiếu đồng bộ của hệ thống pháp luật đặc biệt là trong lĩnh vực công chứng dẫn đến việc chuyển giao việc công chứng và thực hiện các nội dung của Luật Công chứng gặp nhiều khó khăn.
Trong điều kiện và hoàn cảnh thực tế hiện nay, nhiều ý kiến cho rằng, cần giao cho các tổ chức hành nghề công chứng và công chứng viên nhiệm vụ chứng nhận bản dịch, chứng thực chữ ký và bản sao giấy tờ, văn bản như các cơ quan hành chính nhà nước đang làm. Ðiều đó giúp tạo thuận lợi hơn cho người dân trong việc lựa chọn và tiếp cận loại hình dịch vụ công này. Ðiều này cũng phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của Liên minh Công chứng thế giới mà Việt Nam mới tham gia làm thành viên.
Do đó, để tạo chuyển biến về chất, để khẳng định đúng vai trò, vị trí của hoạt động công chứng, chứng thực, đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh cải cách hành chính, cải cách tư pháp, hội nhập quốc tế và đẩy mạnh hơn nữa công tác này trong tình hình mới, vấn đề đặt ra cần có nhiều giải pháp toàn diện về thể chế, nhân lực, sự phối hợp, quản lý, thanh tra, kiểm tra…nâng cao chất lượng cán bộ làm công tác chứng thực, công chứng viên, các tổ chức hành nghề công chứng, tập trung giải quyết những vướng mắc, những vấn đề còn điểm nghẽn như chứng thực chữ ký của người dịch, bản dịch, chuyển giao thẩm quyền chứng thực các hợp đồng, giao dịch từ UBND cấp huyện, cấp xã. Đồng thời, đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động công chứng, tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về công chứng, chứng thực, phát huy vai trò tự quản của tổ chức xã hội – nghề nghiệp công chứng, bảo đảm trách nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận hồ sơ, giấy tờ liên quan đến hoạt động chứng thực…
Cùng với đó, kết quả thực hiện Luật công chứng những năm qua cũng đặt ra nhiều vấn đề về sửa đổi, bổ sung Luật Công chứng và các văn bản pháp luật có liên quan, trong đó, đặc biệt chú trọng việc sửa đổi về tiêu chuẩn công chứng viên, đối tượng được miễn đào tạo nghề và miễn tập sự nghề công chứng tạo cơ sở hành lang pháp lý cho việc nâng cao chất lượng công chứng viên và mở rộng các tổ chức hành nghề công chứng, đảm bảo tính chuyên nghiệp hóa đáp ứng nhu cầu dịch vụ công, yêu cầu đẩy mạnh cải cách hành chính, cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế trong tình hình mới hiện nay.
Đặng Quang Giới