Về bản chất, tự thân lễ hội đã là một nét văn hóa đặc sắc của người Việt Nam. Vậy nhưng trước nay, khi nhắc đến lễ hội, không ít người băn khoăn về việc lễ hội và người tham gia lễ hội liệu thực sự đã có văn hóa?
Du khách thắp hương chiêm bái tại Lễ hội Tây Thiên.
"Linh tinh tình phộc" là một nghi thức trong lễ hội Trò Trám nổi tiếng ở xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao (Phú Thọ). Nghi thức này mang đậm tính phồn thực, thể hiện sự giao hòa âm dương, cầu mong sự sinh sôi nảy nở của vạn vật
và con người. Đây là một trong những lễ hội độc đáo và có một không hai ở Việt
Nam, phản ánh nét văn hóa đặc trưng của dân cư nông nghiệp nhưng không ít ý kiến cho rằng trò này có nét phản cảm và dung tục.
Tuy nhiên, thực tế khách quan đã chứng minh cái gì tồn tại được với lịch sử đều có nguyên do. Chính bởi vậy cho tới nay, trò Linh tinh tình phộc không hề bị mai một mà ngược lại còn được gìn giữ và duy trì như một báu vật, một nét văn hóa đặc sắc có một không hai của dân làng Tứ Xã nói riêng và cả nước nói chung.
Lễ hội Đúc Bụt ở xã Đồng Tĩnh, huyện Tam Dương có trò cướp chiếu một thời thu hút sự quan tâm của đông đảo du khách. Dù thích thú theo dõi nhưng sau một thời gian trải nghiệm, nhiều ý kiến cho rằng trò cướp chiếu tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe và tính mạng của người chơi cũng như tạo nguy cơ không đảm bảo an ninh trật tự nên kịch bản lễ hội đã được điều chỉnh, chuyển từ “cướp chiếu” sang “tản chiếu phát lộc”. Qua đó được đông đảo nhân dân và du khách ủng hộ nhiệt thành.
Như vậy, dù là một lễ hội lâu đời với bản sắc văn hóa riêng có nhưng để thích ứng với sự phát triển của thời đại, lễ hội này đã phải tự điều chỉnh để có thể tiếp tục được gìn giữ và phát triển trường tồn với thời gian.
Đặc biệt, Lễ hội Tây Thiên (Tam Đảo) là lễ hội lớn nhất trong năm của tỉnh Vĩnh Phúc và cũng là một trong những lễ hội truyền thống lớn nhất cả nước bởi đây được coi là nơi đến với Phật, về với Mẫu, luôn thu hút được sự quan tâm của đông đảo du khách.
Lễ hội Tây Thiên là lễ hội tâm linh nên mặc nhiên về bản sắc văn hóa không có gì phải bàn cãi hay băn khoăn. Tuy nhiên, vấn đề tổ chức lễ hội hay cách ứng xử của đơn vị tổ chức cũng như du khách đến với lễ hội đôi khi khiến chúng ta phải suy ngẫm.
Điển hình như chuyện dù biết trước Tây Thiên là nơi đất Phật nhưng không ít du khách vẫn vô tư ăn mặc hở hang, phản cảm vào ra chốn cửa thiền hoặc tổ chức sắp lễ, cúng bái một cách rình rang, ồn ào nơi thanh tịnh.
Cá biệt, có thời điểm công tác tổ chức và quản lý lễ hội chưa được triển khai chu đáo, khoa học khiến nhiều du khách thấy phiền muộn trong khi về nguyên tắc, đến với Phật, về với Mẫu phải mang đến sự thanh thản, an nhiên trong tâm hồn.
Đó là việc nhiều bãi xe tự phát mọc lên với đủ các loại giá trông giữ, rồi hàng quán lấn chiếm vỉa hè, lòng đường, người bán hàng chèo kéo du khách…
Rất may là ngay khi nhận được phản ánh của khách, huyện Tam Đảo đã kịp thời vào cuộc, kiên quyết xử lý những vụ việc phát sinh để trả lại sự bình yên cho miền đất Phật.
Cụ thể, lực lượng chức năng và Ban Quản lý Khu danh thắng Tây Thiên đã huy động lực lượng, phương tiện thường xuyên bám tuyến, bám địa bàn thực hiện tuần tra, kiểm soát, phân luồng, điều tiết giao thông tại những nơi tập trung đông người; UBND thị trấn Đại Đình phối hợp với các cơ quan, đơn vị triển khai phương án đảm bảo an ninh trật tự, trông giữ phương tiện tại các bến xe được giao.
Kiên quyết di dời các hộ kinh doanh, bán hàng tại sân các nhà đền ra khỏi khu vực quản lý; lập biên bản, xử lý những trường hợp lấn chiếm đất đai, trật tự xây dựng thuộc phạm vi quản lý; liên tục kiểm tra, phát hiện và loại bỏ các hiện tượng chèo kéo, đeo bám, "chặt chém" du khách; ăn xin, ăn mày, đổi tiền… còn xuất hiện trong khu vực.
Rà soát, sắp xếp lại toàn bộ các hộ kinh doanh, người bán hàng trong khu vực ở các vị trí phù hợp, đảm bảo mỹ quan, sạch đẹp; tăng cường công tác vệ sinh môi trường trong toàn bộ khu vực cũng như các nhà đền, nơi thờ tự…
Văn hóa là cái gốc của con người. Lễ hội được coi là nơi hội tụ của tinh hoa văn hóa nên văn hóa trong lễ hội phải được thực sự coi trọng thì lễ hội mới phát huy cao nhất được giá trị vốn có của nó.
Quang Nam