Đội Du kích Ba Tơ: Tiền thân của lực lượng vũ trang Quân khu 5

Trung tướng TRỊNH ĐÌNH THẠCH - Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Quân khu 5

Với lực lượng ban đầu chỉ có 28 đồng chí, Đội Du kích Ba Tơ đặt nền móng để xây dựng các đơn vị lực lượng vũ trang (LLVT) cách mạng ở các địa phương, phát triển thành LLVT của Liên khu 5 trong kháng chiến chống thực dân Pháp; xây dựng LLVT Quân khu 5 trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Đội Du kích Ba Tơ là một trong những lực lượng tiền thân của LLVT Quân khu 5.     

Sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng

Ngày 3/2/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập. Tiếp đó, Xứ ủy Trung Kỳ, các tỉnh ủy lâm thời, các chi bộ đảng ở Nam Trung Bộ ra đời. Trong 2 năm (1930- 1931), ở Nam Trung Bộ có 134 chi bộ cơ sở, 10 huyện ủy được thành lập, với hơn 1.000 đảng viên. Khi Chiến tranh thế giới thứ 2 bùng nổ (1939), quân Nhật tràn vào Việt Nam, nhân dân ta chịu cảnh “một cổ hai tròng”. Đảng Cộng sản Đông Dương chỉ rõ kẻ thù của nhân dân Việt Nam là phát xít Nhật và thực dân Pháp.

Tháng 1/1941, Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về nước, lãnh đạo phong trào cách mạng, tiến hành Hội nghị Trung ương 8 (5/1941), tích cực chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang. Thực dân Pháp lấy cớ chiến tranh, ra lệnh tập trung tù chính trị để quản thúc; nhiều chi bộ đảng trong các nhà tù tổ chức cho đảng viên vượt ngục trở về hoạt động. Ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp tại Đông Dương.

Ngày 12/3/1945, Đảng Cộng sản Đông Dương ra Chỉ thị “Nhật Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Chỉ thị này là kim chỉ nam cho mọi hành động của Đảng, các lực lượng cách mạng và nhân dân Việt Nam trong cao trào chống Nhật cứu nước.

Tại Quảng Ngãi, Tỉnh ủy lâm thời  đã chủ động, tích cực, nắm bắt thời cơ cách mạng, lãnh đạo Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ (11/3/1945) thành công. Ba Tơ - vùng rừng núi phía tây nam của tỉnh Quảng Ngãi, có địa hình hiểm trở, giao thông đi lại khó khăn, thực dân Pháp lợi dụng điều kiện tự nhiên khắc nghiệt để lập “căng an trí” nhằm quản thúc những chiến sĩ cách mạng hết hạn tù ở những nơi khác đưa về. Các đồng chí bị “an trí” ở Ba Tơ thành lập một chi bộ đảng.

Đêm 10/3/1945, Tỉnh ủy Quảng Ngãi họp quyết định khởi nghĩa vào rạng sáng ngày 11/3/1945. Tuy nhiên, cũng trong đêm 10/3/1945, chỉ huy đồn Ba Tơ được tin Nhật đảo chính nên ra lệnh “cấm trại”. Kế hoạch khởi nghĩa thay đổi. Đến chiều 11/3, một cuộc mít tinh lớn diễn ra rồi biến thành cuộc khởi nghĩa vũ trang cướp chính quyền. Quân địch chống trả, nhưng trước khí thế cách mạng, chúng buộc phải đầu hàng. Sáng 12/3/1945, lực lượng khởi nghĩa tổ chức mít tinh ở sân vận động Ba Tơ, tuyên bố xóa bỏ chính quyền địch, thành lập chính quyền cách mạng, thành lập Đội Du kích Ba Tơ, quân số 28 đồng chí, do đồng chí Phạm Kiệt làm Đội trưởng, đồng chí Nguyễn Đôn làm Chính trị viên. Đây là đội du kích đầu tiên được Đảng thành lập ở Nam Trung Bộ.

Sau thắng lợi của cuộc khởi nghĩa, Tỉnh ủy Quảng Ngãi có nhận định rất sáng suốt, đó là: Trong toàn tỉnh chưa khởi nghĩa đồng loạt; quân Nhật sẽ tiến công chiếm lại Ba Tơ; Đội Du kích Ba Tơ mới thành lập, chưa đủ sức đương đầu với quân Nhật. Từ nhận định trên, Tỉnh ủy quyết định chuyển Đội du kích tạm thời vào hoạt động bí mật, dựa vào rừng núi hiểm trở để xây dựng chiến khu, phát triển lực lượng, vận động nhân dân đứng lên chống Nhật, tích cực chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa sau này.

Tháng 4/1945, Chi bộ Đảng đầu tiên trong Đội Du kích Ba Tơ được thành lập, do đồng chí Nguyễn Chánh làm Bí thư. Đội Du kích Ba Tơ phát triển thành 2 đại đội: Đại đội Phan Đình Phùng hoạt động ở phía bắc tỉnh, Đại đội Hoàng Hoa Thám hoạt động ở phía nam tỉnh. Đến cuối tháng 7/1945, quân số 2 đại đội lên đến gần 1.000 người. Từ 28 đội viên ban đầu, lực lượng du kích Ba Tơ phát triển rất nhanh chóng. Phong trào cách mạng toàn tỉnh dâng cao mạnh mẽ. Đội Du kích Ba Tơ là lực lượng nòng cốt khởi nghĩa giành chính quyền ở tỉnh Quảng Ngãi trong Cách mạng Tháng Tám 1945.

Sau Cách mạng Tháng Tám, để phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ chính quyền cách mạng trong bối cảnh đối phó với “giặc đói”, “giặc dốt” và “giặc ngoại xâm”, Tỉnh ủy Quảng Ngãi tổ chức lại lực lượng Du kích Ba Tơ thành Chi đội Lê Trung Đình (sau đổi thành Chi đội 2). Theo chỉ thị của đồng chí Nguyễn Chánh - Ủy trưởng Quốc phòng Trung Bộ, đề nghị của các địa phương, lực lượng Chi đội 2 giúp các tỉnh: Bình Định, Phú Yên, Gia Lai, Kon Tum... xây dựng, phát triển LLVT cách mạng. Lực lượng Chi đội 2 tham gia Nam Bộ kháng chiến; chiến đấu tại mặt trận Nha Trang (Khánh Hòa), Đắk Lắk...

Đội Du kích Ba Tơ có tổ chức chặt chẽ, có kinh nghiệm chiến đấu, làm nòng cốt xây dựng các đơn vị LLVT cách mạng ở Nam Trung Bộ; sau đó phát triển thành các trung đoàn, đại đoàn thuộc Liên khu 5 trong kháng chiến chống Pháp; các trung đoàn, sư đoàn của Quân khu 5 trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Các đồng chí lãnh đạo, chỉ huy Đội Du kích Ba Tơ trưởng thành thành những cán bộ chủ chốt của Liên khu 5, Quân khu 5, Quân đội, như: Đồng chí Nguyễn Chánh, đồng chí Phạm Kiệt, đồng chí Nguyễn Đôn, đồng chí Võ Thứ... Nhiều cán bộ, chiến sĩ Du kích Ba Tơ đã hy sinh, đóng góp công lao, xương máu cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng phát triển LLVT Quân khu 5.

Tiếp nối hào khí Ba Tơ

Cuộc khởi nghĩa Ba Tơ như một “đốm lửa” nhỏ ở vùng rừng núi tây nam tỉnh Quảng Ngãi, không những không bị dập tắt mà còn nhanh chóng lan rộng ra toàn tỉnh Quảng Ngãi. Đội Du kích Ba Tơ đã lập nên nhiều chiến công vẻ vang, viết nên những trang sử vàng, làm rạng rỡ truyền thống cách mạng quật cường của quê hương núi Ấn - sông Trà. Quá trình ra đời, xây dựng, phát triển của Đội Du kích Ba Tơ, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, đã có tác động sâu sắc đến Tổng khởi nghĩa giành chính quyền ở Quảng Ngãi.

Với lực lượng ban đầu chỉ có 28 người, Đội Du kích Ba Tơ đặt nền móng để xây dựng các đơn vị LLVT cách mạng ở các địa phương, phát triển thành LLVT của Liên khu 5 trong kháng chiến chống thực dân Pháp; xây dựng và bảo vệ vững chắc vùng tự do Nam - Ngãi - Bình - Phú, thực hiện nghĩa vụ quốc tế, giúp bạn Lào xây dựng căn cứ kháng chiến; xây dựng LLVT Quân khu 5 trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Qua đó khẳng định, Đội Du kích Ba Tơ là một trong những lực lượng tiền thân của LLVT Quân khu 5.

Ngày nay, tình hình thế giới, khu vực có những biến động phức tạp, khó lường. Cơ đồ, tiềm lực, vị thế, uy tín, sức mạnh tổng hợp của quốc gia ngày càng được nâng cao. Quân đội xây dựng tinh, gọn, mạnh, tạo tiền đề vững chắc, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.

Cán bộ, chiến sĩ LLVT Quân khu 5 luôn khắc ghi công lao, sự hy sinh của các thế hệ đi trước, giữ vững lời thề sắt son “Hy sinh vì Tổ quốc” của Đội Du kích Ba Tơ; xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh về chính trị, làm cơ sở xây dựng vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”; tập trung giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng trong LLVT Quân khu; nhận diện và kiên quyết đấu tranh với âm mưu “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” của các thế lực thù địch; xây dựng Đảng bộ Quân khu vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, giữ vững sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với LLVT Quân khu.

Xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân vững chắc; xây dựng LLVT Quân khu tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại, có sức chiến đấu cao; phối hợp chặt chẽ với các địa phương trong phát triển kinh tế, xã hội gắn với củng cố, tăng cường quốc phòng, an ninh, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị; thường xuyên củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc.

Làm tốt công tác đối ngoại quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Tiếp nối hào khí Ba Tơ, Quân khu 5 cùng với toàn Đảng, toàn quân và toàn dân thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đưa đất nước bước vào Kỷ nguyên phát triển mới, Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

(Theo Báo Quảng Ngãi)