Được tổ chức hằng năm cùng với Lễ hội Lồng Tồng (Lễ hội xuống đồng) của đồng bào dân tộc Cao Lan, xã Quang Yên (Sông Lô), chọi Dê mang những nét văn hóa đặc sắc, tạo nên sức hấp dẫn và thu hút đông đảo du khách thập phương đến cổ vũ những màn so tài quyết liệt, kịch tính của những “đấu sĩ Dê” cường tráng được lựa chọn kỹ lưỡng để tham gia tranh tài.
Các trận đấu dê kịch tích, hấp dẫn luôn thu hút đông đảo người dân, du khách đến xem, cổ vũ.
Theo các cụ cao niên trong làng, chọi Dê xã Quang Yên đã có từ lâu và là một trò chơi truyền thống trong Lễ hội Lồng Tồng đầu Xuân của đồng bào dân tộc Cao Lan địa phương. Chọi Dê không chỉ mang tính giải trí cao mà còn mang nhiều ý nghĩa tâm linh luôn được người dân, du khách thập phương đón chờ để tham gia cổ vũ mỗi khi đến với lễ hội.
Tuy nhiên, do biến động của đời sống xã hội, cũng như những thay đổi trong tập quán trồng trọt, chăn nuôi của bà con nơi đây, chọi Dê đã bị mai một trong thời gian khá dài và mới được địa phương khôi phục trong khoảng gần chục năm trở lại đây.
Dê được tuyển chọn tham gia chọi phải là dê đực, được kiểm tra đảm bảo an toàn dịch bệnh, mặc dù không có quy định cụ thể về cân nặng, hình thức, độ tuổi, nhưng những con dê chọi được các ông chủ mang đến thường là những con dê rất to khỏe, có bộ dâu dài, sừng dáng cao, cơ bắp săn chắc, được huấn luyện nhiều miếng đánh từ trước.
Đặc biệt, chọi Dê trong Lễ hội Lồng Tồng của bà con dân tộc Cao Lan xã Quang Yên không phân biệt là dê của người địa phương hay người từ những nơi khác mang đến, chỉ cần đăng ký trước lễ hội, đảm bảo các tiêu chí của ban tổ chức là được tham gia chọi.
Các cặp dê chọi sẽ được bốc thăm ngẫu nhiên, thi đấu loại trực tiếp, dê thắng sẽ được vào vòng trong tiếp tục bốc thăm thi đấu cho đến trận cuối cùng. Thời gian mỗi cặp dê thi đấu không có quy định cụ thể, nhưng nếu lâu quá hai dê không phân thắng bại thì ban tổ chức sẽ tính điểm thắng cho dê có miếng đánh đầu tiên, cũng như nhiều miếng đánh hay trong trận.
Bên cạnh đó, dê tham gia chọi không bắt buộc phải giết mổ mà hoàn toàn do người chủ dê quyết định, có thể giết thịt để bán hoặc khao bạn bè, hàng xóm, hoặc cũng có thể giữ lại để tiếp tục nuôi dưỡng, nhân giống và tham gia chọi ở các mùa lễ hội năm sau.
Phó Chủ tịch UBND xã Quang Yên Vi Đình Quang cho biết: Từ khi được khôi phục đến nay, chọi Dê là trò chơi không thể thiếu trong lễ hội đầu xuân của địa phương. Có những trận thi đấu quyết liệt kéo dài vài chục phút đến hàng giờ đồng hồ mà hai dê vẫn bất phân thắng bại, thể hiện sự bền bỉ, kiên trì và can trường không bỏ cuộc nên hấp dẫn người xem.
Những chú dê chọi lao vào nhau húc đẩy, quần thảo dũng mãnh, kịch tính chẳng kém gì các sới chọi trâu khiến cho người xem thích thú, không thể rời mắt, tạo không khí vui tươi, sôi nổi cũng như tăng tính hấp dẫn, thu hút du khách thập phương đến với lễ hội.
Theo đăng ký, năm nay đã có trên 40 dê chọi trong và ngoài địa phương tham gia. Các trận đấu chọi Dê sẽ khai mạc vào ngày 11 tháng Giêng âm lịch (8/2/2025) và kết thúc vào ngày 12 tháng Giêng (9/2/2025) tại thôn Đồng Dong.
Cùng với chọi Dê, các chương trình lễ hội Xuân và các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao chào mừng Xuân Ất Tỵ 2025 được địa phương tổ chức rộng khắp tại các thôn dân cư bắt đầu từ ngày mùng 5 tháng Giêng đến hết ngày 15 tháng Giêng.
Trong đó, sẽ có nhiều trò chơi dân gian truyền thống như ném còn; bắn nỏ; bịt mắt đập niêu; đi cà kheo; chọi gà; cờ tướng… nhằm tạo không khí vui tươi, phấn khởi, đoàn kết, động viên nhân dân bước vào năm mới với khí thế thi đua lao động, sản xuất mới, đóng góp tích cực xây dựng quê hương, đất nước.
Để đảm bảo cho lễ hội và các hoạt động chào mừng năm mới diễn ra an toàn thuận lợi, địa phương đã tập trung chỉ đạo các lực lượng chức năng, các hội đoàn thể, thôn dân cư đẩy mạnh tuyên truyền về lễ hội và các hoạt động vui Xuân đón Tết an toàn, lành mạnh, tiết kiệm.
Xây dựng các phương án đảm bảo an ninh trật tự, an toàn giao thông, phòng chống cháy nổ và các điều kiện cần thiết để lễ hội diễn ra thành công tốt đẹp, góp phần gìn giữ phát huy các giá trị truyền thống ở địa phương và thu hút du khách, phát triển du lịch.
Bài, ảnh: Nguyễn Khánh