Vùng đất Tây Thiên huyền bí được biết đến không chỉ là nơi khởi nguồn của Phật giáo từ rất sớm, mà còn là nơi phát triển tín ngưỡng thờ Mẫu đặc sắc với chiều dài lịch sử lên đến hàng nghìn năm, để lại nhiều di sản văn hóa vật thể cho đời sau, tiêu biểu là 3 cụm di tích gắn với điển tích nơi Mẫu sinh, Mẫu hóa và Mẫu ngự.
Theo ngọc phả, Quốc Mẫu Tây Thiên sinh ở tổ dân phố Đông Lộ, thị trấn Đại Đình, huyện Tam Đảo. Bà là chính Vương Phi của Vua Hùng thứ VII. Tương truyền, khi trong nước loạn giặc Thục, bà đã có công chiêu mộ binh sĩ, phò vua cứu nước, dạy dân trồng lúa, nuôi tằm, dệt vải, xây dựng một đất nước thái bình thịnh trị. Khi mất, bà thường hiển linh, âm phù giúp các đời vua đánh giặc, giữ nước.
Sự ra đi của bà khiến người dân trong và ngoài vùng tiếc thương, lập hàng chục ngôi đền thờ để tưởng nhớ công lao của bà, trong đó có đền Mẫu Sinh. Ngôi đền là di tích lịch sử văn hóa đã được xếp hạng cấp tỉnh năm 2009.
Quần thể danh thắng Tây Thiên là một vùng núi non trùng điệp, bốn mùa mây phủ - Nơi lưu truyền những huyền tích về Quốc Mẫu Tây Thiên
Tương truyền, Quốc Mẫu Tây Thiên sinh ở tổ dân phố Đông Lộ, thị trấn Đại Đình, huyện Tam Đảo. Bà là chính Vương Phi của Vua Hùng thứ VII
Cổng đền Mẫu Sinh - Nơi thờ Quốc Mẫu Tây Thiên đang được trùng tu, tôn tạo ngày càng uy nghiêm
Giếng rồng cổ bên phải lối vào cổng đền
Phía trước đền là khu thờ thân phụ, thân mẫu của Quốc Mẫu Tây Thiên khá uy nghi. Đây cũng là ngôi đền duy nhất trong cụm di tích thờ thân phụ, thân mẫu của Quốc Mẫu
Lăng tưởng niệm Mẫu (Lăng Mẫu Sinh Linh Từ) mới được xây dựng với 6 cột đá to nguyên khối bao quanh, đường kính mỗi khối 50 cm, cao gần 3 m. Nằm trong 6 cột đá là 4 cột gỗ to cao gần 3 m, 2 cột trước lăng được gắn hai câu đối sơn son, mạ vàng rất tinh xảo
Tòa đại bái - nơi thờ tự Quốc Mẫu cùng các ông hoàng, bà chúa, các quan…
Gắn với không gian thờ Mẫu, nơi đây thường xuyên diễn ra các hoạt động hát Văn để tưởng nhớ công lao của Quốc Mẫu và các bậc tiên thánh, tiên hiền, qua đó giáo dục cho các thế hệ lòng yêu nước, truyền thống uống nước nhớ nguồn.
Trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tây Thiên còn duy trì và bảo tồn các nghi thức như lễ cáo, lễ tạ, lễ rước, lễ dâng hương... tưởng nhớ công lao to lớn của Quốc Mẫu Tây Thiên. Hằng năm, cứ đến Lễ hội Tây Thiên, ngày 15 tháng Giêng (âm lịch), người dân lại làm lễ rước kiệu Mẫu từ đền Mẫu Sinh đến đền chính.
Chùm ảnh của Khánh Linh