Trong quá trình chuyển đổi số quốc gia, cải cách thủ tục hành chính không chỉ dừng lại ở việc rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ hay giảm bớt giấy tờ, mà còn là cuộc chuyển mình toàn diện của tư duy quản lý từ cách làm thủ công sang phương thức điều hành dựa trên dữ liệu và công nghệ. Đề xuất bãi bỏ tem thu phí sử dụng đường bộ dán trên kính ô tô do Bộ Xây dựng đưa ra mới đây không nằm ngoài xu hướng đó. Dù vẫn còn những ý kiến băn khoăn, nhưng nếu nhìn nhận một cách toàn diện, đây là đề xuất có cơ sở, phù hợp với thực tiễn và đáng được ủng hộ.
Tem giấy - công cụ thủ công trong một hệ thống đã số hóa
Tem thu phí sử dụng đường bộ được dán trên kính chắn gió của phương tiện từ nhiều năm qua, với mục đích hỗ trợ lực lượng chức năng kiểm tra việc thực hiện nghĩa vụ tài chính của chủ xe. Tuy nhiên, trong bối cảnh hạ tầng quản lý hiện đại đã được hình thành, việc duy trì một công cụ kiểm tra mang tính thủ công như vậy trở nên lạc hậu.
Theo Bộ Xây dựng, hiện nay nghĩa vụ phí đường bộ đã được tích hợp trên hệ thống quản lý đăng kiểm toàn quốc. Lực lượng chức năng chỉ cần tra cứu dữ liệu điện tử từ cổng thông tin Cục Đăng kiểm Việt Nam là có thể xác định phương tiện đã nộp phí hay chưa, mà không cần phụ thuộc vào một miếng tem giấy vốn dễ làm giả, dễ bong tróc, dễ mất.
Không những thế, thực tế còn cho thấy không có quy định rõ ràng về cơ quan chịu trách nhiệm xử phạt trong trường hợp phương tiện không dán tem hoặc chưa hoàn thành nghĩa vụ phí. Sự bất cập này càng khẳng định rằng tem giấy không còn là công cụ hiệu quả, nếu không muốn nói là thừa thãi trong bối cảnh công nghệ đã làm thay phần việc của nó.
Gỡ bỏ tem - giảm gánh nặng, tăng hiệu quả
Một trong những điểm sáng của đề xuất này là khả năng giảm chi phí hành chính cho cả người dân và Nhà nước. Với hàng triệu phương tiện phải dán tem mỗi năm, quy trình in ấn, cấp phát, quản lý, lưu trữ, kiểm tra… đòi hỏi một bộ máy vận hành cồng kềnh, tiêu tốn nhiều nguồn lực. Việc loại bỏ tem giấy không chỉ tiết kiệm ngân sách mà còn giảm thiểu phiền hà cho người dân, đặc biệt là các doanh nghiệp vận tải có quy mô lớn.
.jpg)
Mới đây, Bộ Xây dựng đã đề xuất bãi bỏ tem thu phí sử dụng đường bộ dán trên kính ô tô.
Đáng chú ý, theo thống kê của Bộ Xây dựng, năm 2024, tổng thu phí sử dụng đường bộ lần đầu tiên vượt mốc 14.000 tỷ đồng - con số kỷ lục cho thấy hiệu quả quản lý theo đầu phương tiện qua hệ thống đăng kiểm đã đi vào ổn định, không cần thêm “lớp kiểm soát bằng tem giấy” như trước kia.
Bên cạnh đó, việc bỏ tem giấy cũng góp phần tăng tính minh bạch trong phối hợp liên ngành. Các cơ quan chức năng như công an giao thông, cơ quan đăng kiểm, thuế, bảo hiểm… đều có thể truy xuất dữ liệu phương tiện qua nền tảng điện tử dùng chung, thay vì nhìn vào tem dán vốn không đảm bảo chính xác tuyệt đối.
Một điểm quan trọng không thể bỏ qua là việc bỏ tem giấy sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc xử lý các tình huống đặc biệt, như xe dừng lưu hành, bị tạm giữ, hết hạn đăng kiểm… Hiện nay, nhiều phương tiện trong các trường hợp này vẫn bị truy thu phí vì thiếu hướng dẫn cụ thể về quy trình xác nhận “xe không lưu thông”. Điều này gây khó khăn cho cả đơn vị đăng kiểm lẫn người dân, dẫn đến khiếu nại và giảm lòng tin vào chính sách. Khi chuyển sang hình thức quản lý số, việc xác nhận sẽ đơn giản hơn rất nhiều và có thể làm trực tuyến, minh bạch, nhanh chóng.
Tương tự, câu chuyện về mức thu phí bất hợp lý đối với xe buýt công cộng bao gồm cả xe đưa đón học sinh, sinh viên, công nhân cũng đang được Bộ Xây dựng kiến nghị điều chỉnh. Hiện các loại xe này vẫn bị áp mức thu ngang bằng với ô tô con dưới 10 chỗ, đi ngược lại với chính sách khuyến khích phát triển giao thông công cộng. Nếu tiếp cận quản lý theo hướng dữ liệu số, chính sách ưu đãi sẽ dễ được phân loại, áp dụng linh hoạt và chính xác hơn.
Cải cách hành chính không thể chờ sự trì trệ
Vẫn có ý kiến cho rằng tem giấy là “bằng chứng trực quan”, giúp kiểm tra nhanh ngoài hiện trường mà không cần kết nối mạng. Tuy nhiên, lập luận này có phần bảo thủ, thiếu cập nhật thực tế. Trong thời đại mà mỗi chiến sĩ cảnh sát giao thông đều được trang bị thiết bị cầm tay có kết nối hệ thống dữ liệu, việc “nhìn tem” không còn là phương pháp tối ưu, thậm chí dễ dẫn tới bỏ sót hoặc hiểu nhầm thông tin.
Điều quan trọng hơn, không thể lấy lý do hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ để trì hoãn quá trình chuyển đổi số. Ngược lại, chính những đề xuất như bỏ tem giấy mới là cú hích để các cơ quan chức năng đẩy nhanh việc hoàn thiện hệ thống, chuẩn hóa dữ liệu, tăng cường liên thông.
Tại Vĩnh Phúc, chủ trương chuyển đổi số đang được triển khai mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực, từ quản lý hành chính, y tế, giáo dục đến giao thông - vận tải. Tỉnh đã từng bước số hóa dữ liệu dân cư, kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia. Những tiến bộ đó là nền tảng thuận lợi để tỉnh thí điểm và nhân rộng các giải pháp quản lý hiện đại, trong đó có việc bỏ thủ tục dán tem phí đường bộ, hướng tới quản lý bằng mã số định danh và dữ liệu điện tử thời gian thực.
Bản chất của cải cách hành chính là không bắt người dân làm những việc Nhà nước đã có đủ dữ liệu để biết. Nếu một người đã nộp phí đường bộ đúng hạn, thông tin đó đã được ghi nhận trên hệ thống, thì việc bắt họ phải dán thêm một miếng tem để “chứng minh” điều đó là không cần thiết. Đó chính là thủ tục hình thức, thứ mà Chính phủ đã nhiều lần yêu cầu phải loại bỏ trong chương trình cải cách giai đoạn 2025 - 2026 theo Nghị quyết 66/NQ-CP.
Chuyển đổi số không phải là việc thay đổi một phần mềm hay áp dụng vài ứng dụng điện tử. Đó là quá trình thay đổi cả tư duy và phương thức vận hành của bộ máy công quyền. Trong đó, việc bỏ tem giấy thu phí đường bộ không phải là sự chấm dứt kiểm tra, mà là sự thay đổi cách kiểm tra hiệu quả hơn.
Nếu làm tốt, đề xuất này không chỉ tiết kiệm hàng chục tỷ đồng mỗi năm mà còn góp phần nâng cao chất lượng phục vụ người dân, giảm gánh nặng cho doanh nghiệp, hiện đại hóa hệ thống thu phí và thể hiện một Nhà nước kiến tạo, hành động, lấy hiệu quả và minh bạch làm tiêu chí điều hành.
Đã đến lúc chúng ta nên để dữ liệu thay lời nói, công nghệ thay tem giấy và tư duy cải cách thay thế cho sự trì trệ.
Bài, ảnh: Hoàng Cúc