Trong khối di sản đồ sộ mà Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng để lại, có một dấu ấn rất quan trọng, đó là công tác đối ngoại. Quan trọng đến mức nhờ đó mà đất nước có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay…
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa Tập Cận Bình dự tiệc trà tại trụ sở Trung ương Đảng, tháng 12/2023. (Ảnh TTXVN)
Có thể khẳng định rằng những thành tựu đối ngoại của Việt Nam trong hơn một thập kỷ qua có những dấu ấn to lớn, quan trọng, có ý nghĩa lịch sử của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.
Với trí tuệ, tầm nhìn và nhãn quan chính trị sâu sắc của mình, cùng với Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đồng chí Tổng Bí thư không chỉ lãnh đạo, vạch ra những đường lối, chủ trương đối ngoại lớn của Đảng và Nhà nước mà còn lãnh đạo, chỉ đạo triển khai hiệu quả đường lối của Đảng, tham gia trực tiếp vào các hoạt động đối ngoại cấp cao có tầm định hướng chiến lược. Những đóng góp to lớn của đồng chí Tổng Bí thư đã đưa đối ngoại Việt Nam lên một tầm cao mới trên tất cả mọi lĩnh vực và hoạt động.
Dưới sự lãnh đạo của đồng chí Tổng Bí thư, chúng ta đã tạo dựng, hoàn thiện hệ thống chính sách đối ngoại cũng như khuôn khổ quan hệ với các nước. Có lẽ chưa có giai đoạn nào mà Bộ Chính trị và Ban Bí thư lại có nhiều nghị quyết, chỉ thị và kết luận quan trọng về đối ngoại như các nhiệm kỳ dưới sự lãnh đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, đặc biệt là trong nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XIII của Đảng.
Là nhà lý luận xuất sắc, đồng chí Tổng Bí thư đã có những đóng góp vô cùng to lớn vào việc xây dựng lý luận về ngoại giao Việt Nam. Với sự chiêm nghiệm sâu sắc về đường lối đối ngoại qua nhiều năm, Tổng Bí thư là người đã hệ thống hóa một cách toàn diện triết lý đối ngoại của cha ông ta, lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối đối ngoại của Đảng, đúc kết nên trường phái đối ngoại, ngoại giao rất đặc sắc và độc đáo của thời đại Hồ Chí Minh, mang đậm bản sắc “cây tre Việt Nam”, gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển, thấm đượm tâm hồn, cốt cách và khí phách của dân tộc Việt Nam. Tư tưởng, triết lý đối ngoại này đã đi sâu vào nhận thức và trở thành kim chỉ nam cho hoạt động của đối ngoại, ngoại giao Việt Nam.
Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư, chúng ta không những tạo lập được các khuôn khổ quan hệ đối tác chiến lược, đối tác toàn diện mà còn nâng tầm, nâng cấp các khuôn khổ này lên một tầm cao mới với những nội hàm mới, đáp ứng yêu cầu mới của thời kỳ mới. Đến nay, chúng ta đã có quan hệ Đối tác Chiến lược, Đối tác Chiến lược toàn diện với tất cả 5 nước Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
Có lẽ hầu hết mọi người dân Việt Nam đều biết cụm từ “Ngoại giao cây tre” do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đúc kết và sáng tạo ra trên cơ sở truyền thống đối ngoại của cha ông ta kết hợp với chủ nghĩa Mác-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh nhưng không phải ai cũng biết cụ thể nó ra đời từ bao giờ và thực sự trở nên phổ biến vào thời điểm nào.
Tại Hội nghị Ngoại giao lần thứ 29 (tháng 8/2016), thuật ngữ “Cây tre Việt Nam” lần đầu được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đề cập ẩn dụ về đường lối đối ngoại của Việt Nam: Cây tre Việt Nam mềm mại mà cứng cỏi, nhân ái mà quật cường, biết nhu biết cương, biết thời biết thế, biết mình biết người...
Tại Hội nghị Đối ngoại toàn quốc ngày 14/12/2021, Tổng Bí thư tiếp tục tái khẳng định "cây tre Việt Nam" với những góc tiếp cận “Gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển… thấm đượm tâm hồn, cốt cách và khí phách của dân tộc Việt Nam...”
Đến Hội nghị Ngoại giao toàn quốc lần thứ 32 ngày 19/12/2023, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng một lần nữa khẳng định: “Tiếp tục đổi mới, xây dựng và phát triển nền đối ngoại, ngoại giao Việt Nam hiện đại, vững mạnh toàn diện, mang đậm bản sắc "cây tre Việt Nam" ”
Ngoại giao “Cây tre Việt Nam” với thuộc tính “Vững ở gốc, chắc ở thân, uyển chuyển ở cành”, đã được kiểm nghiệm và đúc kết qua thực tiễn quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước, trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, dưới sự lãnh đạo của Đảng, và nay đã được hình tượng hóa đường lối đối ngoại mà Đảng Cộng sản Việt Nam đã và đang thực hiện nhất quán vì lợi ích tối cao của quốc gia, dân tộc, trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng, cùng có lợi.
Có thể nói, triết lý “Ngoại giao cây tre” đã kế thừa xuất sắc được tư tưởng, phương pháp, phong cách, nghệ thuật ngoại giao Hồ Chí Minh. Từ nguyên tắc “dĩ bất biến, ứng vạn biến”, “ngũ tri”, biết nhu, biết cương, giúp bạn là tự giúp mình, vì hòa bình, hợp tác và sự tiến bộ của nhân loại, đến phương châm “thêm bạn, bớt thù”…, tranh thủ thời cơ, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, tất cả đã trở thành những bài học kinh điển, vô giá của ngoại giao cách mạng mang đậm phong cách Hồ Chí Minh, đến nay vẫn vẹn nguyên giá trị.
Những tổng kết của Tổng Bí thư về trường phái ngoại giao cây tre cũng chính là nội dung cốt lõi và xuyên suốt đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta. Hình tượng “cây tre Việt Nam” đã phản ánh sinh động, nhưng rất giản dị, dễ hiểu về bản sắc độc đáo của nền ngoại giao cách mạng Việt Nam. Định hướng của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chính là kim chỉ nam cho ngoại giao Việt Nam xây dựng nền đối ngoại toàn diện, hiện đại, mang đậm bản sắc “cây tre Việt Nam”.
Những ví dụ sinh động nhất về hiệu quả của đường lối “Ngoại giao cây tre” có thể kể đến kết quả đạt được từ “Ngoại giao vắc xin” trong cuộc chiến chống đại dịch Covid-19 vừa qua, hay trong ứng xử giữa những bất ổn và cạnh tranh gay gắt giữa các cường quốc trong khu vực và trên thế giới.
Thành tựu lớn nhất của trường phái “Ngoại giao cây tre” cho đến nay chính là góp phần giữ vững độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, tạo môi trường hòa bình và thuận lợi để phục vụ phát triển đất nước; đồng thời có đóng góp tích cực, trách nhiệm vào đảm bảo an ninh, hòa bình và phát triển trong khu vực và trên thế giới, góp phần tạo cho đất nước ta “có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”.
Thời gian tới, để “Ngoại giao cây tre” thực sự trở thành trường phái đối ngoại riêng của Việt Nam và phát huy tối đa hiệu quả, các chuyên gia cho rằng triết lý “Ngoại giao cây tre Việt Nam” phải được quán triệt từ trong nhận thức đến hành động của mỗi cán bộ làm công tác đối ngoại và ngoại giao Việt Nam.
Trước hết là nắm rõ đường lối, chủ trương, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước, từ đó linh hoạt và uyển chuyển trong thực hiện. “Ngoại giao cây tre Việt Nam” là lấy lợi ích quốc gia dân tộc làm gốc, phương châm “Dĩ bất biến, ứng vạn biến” trong hành động; độc lập, tự chủ trong tư duy và hành động, kiên định trong mục tiêu…
Long Dương