Vì sao nông dân bỏ ruộng vụ Đông?

Vụ Đông từ lâu đã trở thành vụ sản xuất chính, mang lại nguồn thu nhập cao cho người nông dân. Tuy nhiên, tùy từng địa phương trên địa bàn tỉnh với những điều kiện đặc thù như tốc độ đô thị hóa nhanh, có nhiều khu công nghiệp, giá lương thực thấp, chi phí sản xuất cao… khiến nhiều hộ nông dân không mấy “mặn mà” với đồng ruộng ngày một gia tăng.

Hơn 2 năm trước, tại xã Phú Xuân (Bình Xuyên), việc thực hiện dồn thửa, đổi ruộng tại thôn Can Bi 1 và Can Bi 2 gặp nhiều khó khăn, vướng mắc do nhiều nguyên nhân cả chủ quan và khách quan. Trong đó, nguyên nhân chính là do nhiều hộ dân ở thôn Can Bi 1 có nghề “tay trái hái ra tiền” nên họ cũng chẳng thiết tha gì với đồng ruộng. Vì vậy, đã xảy ra tình trạng người dân cố tình không nhận ruộng để canh tác mặc dù đã có sự chỉ đạo sát sao của cấp chính quyền quan tâm đến quyền lợi của người dân.

Nhắc lại câu chuyện trên để thấy rằng, người nông dân ngày nay có thể từ bỏ “bờ xôi ruộng mật” từ cha ông ta để lại khi thu nhập từ nông nghiệp không đủ trang trải cuộc sống hàng ngày hoặc có ngành nghề khác đem lại lợi ích kinh tế hơn.

Vụ Đông năm 2023, toàn tỉnh phấn đấu gieo trồng 14.800 ha cây hàng năm, trong đó cây ngô 5.800ha, khoai lang 1.500ha, rau xanh 5.500ha, đậu tương 500ha, lạc 200ha và 1.300 ha cây hàng năm khác.

Tại huyện Vĩnh Tường, vụ Đông 2022 toàn huyện gieo trồng hơn 3.800 ha cây trồng các loại; vụ Đông năm 2023, huyện đặt mục tiêu gieo trồng khoảng 3.750 ha cây trồng các loại, giảm 50ha diện tích gieo trồng so với cùng kỳ.

Tại huyện Bình Xuyên, vụ Đông năm 2022 toàn huyện gieo trồng gần 800 ha cây trồng các loại thì đến vụ Đông năm 2023 phấn đấu gieo trồng 750 ha cây trồng các loại, cũng đã giảm 50ha diện tích gieo trồng so với cùng kỳ.

Qua số liệu sơ bộ tại huyện Vĩnh Tường và Bình Xuyên đã cho thấy, nhiều nông dân đã bỏ ruộng, không gieo trồng vụ Đông năm nay.

Và câu chuyện tại một số làng quê hiện nay trên địa bàn tỉnh hằng ngày chỉ còn đa số người già, trẻ nhỏ không còn là điều xa lạ, bởi những người đang độ tuổi lao động đã đi làm tại các doanh nghiệp, đi xuất khẩu lao động hay thoát ly lên các khu vực đô thị tìm việc làm. Do vậy, ở làng quê không có lao động trẻ, việc tiếp thu, ứng dụng tiến bộ khoa học bị hạn chế, dẫn đến năng suất lao động thấp. Vì lẽ đó, dẫn đến người nông dân bỏ ruộng ngày một gia tăng.

Tìm hiểu thực trạng tại sao người nông dân bỏ ruộng tại một số huyện trên địa bàn tỉnh được biết, nguyên nhân chính là do chính hoạt động sản xuất nông nghiệp thuần túy vất vả, phụ thuộc vào thời tiết, tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Bên cạnh đó, nếu ở nhà sản xuất nông nghiệp thì các loại dịch vụ từ làm đất, thu hoạch, chi phí vật tư nông nghiệp như phân bón, thuốc trừ sâu… cũng luôn biến động tăng trên thị trường đã ảnh hưởng rất lớn đến thu nhập của người nông dân.

Vì vậy, những người đang ở độ tuổi lao động chọn đi làm ở các nhà máy, xưởng sản xuất hoặc tham gia vào các loại hình dịch vụ khác, ngay cả đi phụ hồ cũng cho thu nhập đều và cao hơn là sản xuất nông nghiệp.

Anh Thiều Văn Chức, xã Tuân Chính (Vĩnh Tường) cho biết: "Cả 4 anh em đều thoát ly khỏi quê hương mưu sinh, công việc tuy có vất vả nhưng thu nhập hàng tháng vẫn cao hơn làm ruộng. Mọi công việc đồng áng giờ đều trông vào bố mẹ già ở quê.

Thôi thì động viên các cụ thi thoảng chỉ trồng mấy luống rau củ phục vụ nhu cầu sinh hoạt của gia đình. Số ruộng còn lại thì cho mượn hoặc cho thuê lại chứ không tự làm như trước nữa, vừa tốn công, tốn sức trong khi sức khỏe các cụ cũng không thể cáng đáng được công việc nặng nhọc này".

Ông Lưu Văn Bắc, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bình Xuyên cho biết: "Là huyện công nghiệp của tỉnh, với gần 1.900 ha đất dành cho các khu công nghiệp (KCN), chưa kể một số diện tích dành cho phát triển dịch vụ - tiểu thủ công nghiệp, diện tích đất dành cho phát triển nông nghiệp của huyện Bình Xuyên ngày càng bị thu hẹp. Do trên địa bàn có nhiều KCN nên đại đa số thanh niên đều đi làm trong các doanh nghiệp.

Tại các địa phương, đội ngũ lao động nông nghiệp ngày càng già hóa, họ chọn ở nhà trông trẻ hoặc mở cửa hàng tạp hóa hay quản lý nhà trọ cũng đem lại nguồn thu nhập không nhỏ. Ngoài những lý do nêu trên, còn có nguyên nhân do thời tiết thất thường nên việc gieo trồng tiềm ẩn rủi ro cao; các đợt rét muộn làm kéo dài sự sinh trưởng của cây lúa vụ Xuân đã làm muộn các vụ khác trong năm, trong đó có vụ Đông, giá nông sản thấp.

Ngoài ra, các nguồn nguyên liệu chính phục vụ cho công nghiệp chế biến đều được các doanh nghiệp thu mua ở vùng cao Tây Bắc cũng khiến người nông dân trong huyện không thiết tha với vụ Đông. Ước tính vụ Đông năm nay, diện tích đất bị bỏ hoang không canh tác trên địa bàn lên tới 70%.

Những năm qua, tỉnh luôn đồng hành cùng người nông dân với những cơ chế, chính sách hỗ trợ cụ thể, thiết thực. Với những cơ chế, chính sách hỗ trợ đó, trên địa bàn đã hình thành các vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung như vùng trồng rau, quả an toàn theo quy trình VietGAP tại các huyện Tam Dương, Tam Đảo, Yên Lạc, Vĩnh Tường, Lập Thạch; mô hình chuỗi liên kết sản xuất tiêu thụ thanh long ruột đỏ, ớt, chuối tiêu hồng…

Tuy nhiên, vì nhiều lý do, các sản phẩm nông nghiệp vẫn bị hạn chế về thị trường tiêu thụ, nhiều sản phẩm có tính cạnh tranh chưa cao hoặc lâm vào tình trạng “được mùa mất giá” và ngược lại nên nông dân chưa mặn mà với sản xuất nông nghiệp.

Để hạn chế tình trạng này, vấn đề cốt lõi là tỉnh tiếp tục đề ra nhiều chơ chế, giải pháp phát triển nông nghiệp công nghệ cao với nhiều loại cây trồng vượt trội, phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, cho năng suất cao. Khi có thu nhập ổn định, có thể đủ trang trải cho cuộc sống, người nông dân sẽ càng thêm gắn bó với ruộng đồng hơn.

Thành An