Nông nghiệp là lĩnh vực chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Để sản xuất trồng trọt thích ứng với diễn biến thời tiết bất thường, ngành Nông nghiệp tập trung sản xuất những nông sản chủ lực, nhóm cây có lợi thế cạnh tranh, có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu; ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Qua đó, tạo ra sản phẩm chất lượng, có giá trị gia tăng cao phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu.
Nhờ ứng dụng KH&CN trong việc trồng và chăm sóc, vườn nho VietGAP của gia đình anh Trần Duy Đoan, xã Nhân Đạo (Sông Lô) cho thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm. Ảnh: Thế Hùng
Giai đoạn 2021 - 2023, tổng diện tích gieo trồng cây hàng năm của tỉnh bình quân đạt 85,3 nghìn ha/năm. Những năm qua, dưới tác động của biến đổi khí hậu, tình hình thiên tai ngày càng diễn biến phức tạp, bất thường, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất và đời sống sinh hoạt của người dân.
Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, đảm bảo an ninh lương thực trên địa bàn, ngành Nông nghiệp đưa các giống cây trồng có năng suất, chất lượng cao, khả năng chống chịu tốt với các điều kiện thời tiết bất lợi, sâu, bệnh hại vào sản xuất để phát triển chuỗi giá trị nông sản có giá trị gia tăng cao, thân thiện với môi trường.
Chuyển đổi diện tích đất lúa hiệu quả thấp sang các cây trồng có thị trường tiêu thụ lớn hoặc trồng lúa kết hợp với nuôi trồng thủy sản; đầu tư hệ thống thủy lợi đa mục tiêu gắn với xây dựng đồng ruộng, hệ thống cảnh báo sớm thiên tai; ứng dụng công nghệ cao trong thu thập, quản lý thông tin, phân tích dữ liệu về quản lý vùng trồng, cảnh báo thiên tai, dịch bệnh. Nhờ đó, nông nghiệp dần giữ thế chủ động trước biến đổi khí hậu.
Giai đoạn 2015-2020, ngành Nông nghiệp đã chuyển đổi gần 12.000 ha đất trồng lúa kém hiệu quả sang trồng các loại rau, củ, quả; hỗ trợ gần 98.000 ha các giống lúa cho năng suất, chất lượng và giá trị kinh tế cao, chiếm 75% tổng diện tích trồng lúa của tỉnh; hỗ trợ gần 16.000 ha rau, quả theo hướng sản xuất hàng hóa và hơn 67.000 ha cây vụ Đông.
Giai đoạn 2022-2023, tỉnh hỗ trợ hơn 1.600 tấn giống lúa mới các loại: Thiên ưu 8, TBR225, DQ11, DT39 Quế Lâm, AID28, Hà Phát 3 với diện tích gần 33.000 ha; gần 3.600 ha sản xuất rau, quả hàng hóa các loại.
Đến nay, toàn tỉnh có gần 20% HTX dịch vụ nông nghiệp có hoạt động thương mại điện tử, ứng dụng nông nghiệp thông minh; gần 13% nông dân được tập huấn, đào tạo ứng dụng công nghệ số trong sản xuất nông nghiệp và cách thức quảng bá, bán sản phẩm trên các nền tảng xã hội.
Nhiều nông dân đã đổi mới tư duy, ứng dụng công nghệ số vào trồng rau, hoa trong nhà lưới bằng kỹ thuật thủy canh, canh tác trên giá thể không đất, hệ thống tưới nhỏ giọt, phun sương; ứng dụng biện pháp tưới nhỏ giọt cho cây thanh long trên vùng đất đồi theo công nghệ Israel; áp dụng quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt đối với các cơ sở sản xuất, chế biến rau, quả...
Riêng năm 2023, tổng giá trị sản xuất ngành trồng trọt của tỉnh đạt gần 3.700 tỷ đồng, vượt kế hoạch đề ra và tăng 7,8% so với cùng kỳ.
Từ những diện tích đất trồng lúa kém hiệu quả, anh Trần Duy Đoan, xã Nhân Đạo (Sông Lô) đã cải tạo, đầu tư xây dựng mô hình trồng nho, dâu tây ứng dụng công nghệ cao kết hợp du lịch trải nghiệm, bước đầu đem lại hiệu quả và mở hướng phát triển kinh tế mới ở địa phương.
Anh Đoan cho biết: Việc trồng rau, hoa quả trái vụ không dễ. Ðể ứng phó với sự khắc nghiệt của thời tiết miền Bắc, anh đã đầu tư 4.000 m2 nhà lưới trồng nho hạ đen, dâu tây với hệ thống phun sương tự động, điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm...
Các quy trình sản xuất được kiểm soát chặt chẽ từ khâu chọn hạt giống, trồng cây, theo dõi quá trình sinh trưởng cho đến khi thu hoạch. Qua đó, không chỉ giảm tối đa chi phí chăm sóc mà năng suất lại cao hơn 30% so với phương thức canh tác truyền thống. Năm 2023, mô hình mang lại thu nhập cho gia đình hơn 500 triệu đồng.
Tiếp tục phát triển trồng trọt theo hướng xanh, hữu cơ, tuần hoàn, thích ứng với biến đổi khí hậu, thân thiện với môi trường, mới đây, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 59 về triển khai thực hiện Chiến lược phát triển trồng trọt đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Trong đó, chỉ đạo các ngành chức năng, địa phương mở rộng các vùng sản xuất trồng trọt theo hướng hàng hóa tập trung quy mô lớn, liên kết theo chuỗi giá trị, gắn với sơ chế, chế biến, bảo quản.
Nghiên cứu, chuyển giao các giống cây trồng có năng suất cao, chất lượng tốt, có khả năng chống chịu sâu bệnh, thích ứng biến đổi khí hậu và đáp ứng với yêu cầu đa dạng của thị trường. Ứng dụng khoa học công nghệ trong dự tính dự báo sinh vật gây hại cây trồng. Bố trí cơ cấu giống, thời vụ gieo trồng theo hướng thuận thiên, có kiểm soát thích ứng với biến đổi khí hậu.
Cùng với đó xây dựng, nhân rộng các mô hình tổ chức sản xuất mới như sản xuất theo tiêu chuẩnVietGAP, hữu cơ, thích ứng biến đổi khí hậu, liên kết theo chuỗi, ứng dụng nông nghiệp thông minh, tuần hoàn; hình thành hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, quản trị tiên tiến, đủ sức tổ chức liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp cho nông dân, nhất là ở các vùng sản xuất tập trung, quy mô lớn.
Phấn đấu đến năm 2030, có ít nhất 30% diện tích được áp dụng phương pháp tưới tiên tiến, tiết kiệm nước; diện tích sản xuất thực hành nông nghiệp tốt đạt từ 10 - 15%, trồng trọt hữu cơ 2%. Đây là tiền đề quan trọng để từng bước hiện thực hóa mục tiêu Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Mai Liên