Hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện, các biện pháp phòng, chống tác hại của thuốc lá liên tục được siết chặt, song, trên không gian mạng, nhiều hình thức quảng cáo trá hình, sai sự thật về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vẫn diễn ra, tác động đến giới trẻ và người tiêu dùng. Thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết về sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ từ các cơ quan chức năng nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giữ gìn môi trường sống lành mạnh, không khói thuốc.
Theo quy định, từ ngày 1/1/2025, Việt Nam chính thức không cấp phép sản xuất, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Tuy nhiên, vẫn có những cơ sở lén lút nhập lậu, kinh doanh trái phép các sản phẩm này.
Thực hiện Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, Vĩnh Phúc đã thành lập Ban Chỉ đạo, ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, đồng thời tăng cường truyền thông, giáo dục, nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là thanh, thiếu niên.
Các hoạt động như tổ chức hội thi, truyền thông tại các trường học, cơ quan hành chính, địa điểm công cộng… được triển khai rộng rãi.
Cán bộ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tuyên truyền tới học sinh Trường THPT Trần Phú (Vĩnh Yên) về tác hại của thuốc lá điện tử. Ảnh: Dương Chung
Từ năm 2023 đến nay, Sở Y tế đã ban hành 28 văn bản chỉ đạo các đơn vị y tế triển khai hiệu quả Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá; phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo, Tỉnh Đoàn, các cơ quan báo chí và chính quyền các địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền về tác hại của thuốc lá.
Cùng với đó, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tiến hành 4 đợt giám sát tại 64 cơ quan, đơn vị, trường học, cơ sở y tế, khách sạn, doanh nghiệp…
Kết quả, 59/64 cơ quan, đơn vị đạt tiêu chí “môi trường không khói thuốc” theo bảng kiểm của Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế; các đơn vị còn lại đều đạt mức khá.
Công tác kiểm tra, xử lý vi phạm được duy trì thường xuyên và quyết liệt. Trong 2 năm (2023 - 2024), các lực lượng chức năng đã tiến hành 31 cuộc thanh tra liên quan đến hoạt động kinh doanh thuốc lá, phát hiện 14 vụ vi phạm với tổng số tiền xử phạt hành chính hơn 27 triệu đồng.
Các lỗi vi phạm phổ biến gồm: Không có biển thông báo “Không bán thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi” tại điểm bán; không niêm yết giá hàng hóa; trưng bày quá số lượng sản phẩm quy định; tàng trữ thuốc lá nhập lậu…
Nhờ triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp, ý thức phòng, chống tác hại thuốc lá của người dân ngày càng được nâng lên. Năm 2024, tỷ lệ người từ 15 tuổi trở lên trong tỉnh sử dụng thuốc lá giảm còn 18,4%, giảm 2,2% so với năm 2020.
Hưởng ứng Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá (từ ngày 25 - 31/5) và Ngày Thế giới không thuốc lá (31/5) với chủ đề “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo”, tỉnh đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực như treo băng rôn, khẩu hiệu tuyên truyền; tổ chức hội nghị, truyền thông cộng đồng; phát hành tài liệu truyền thông do Bộ Y tế và Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá cung cấp.
Sở Y tế - cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo phòng chống tác hại của thuốc lá tỉnh tăng cường chỉ đạo các địa phương đẩy mạnh tuyên truyền trên hệ thống truyền thanh cơ sở, cơ quan thông tấn báo chí và các nền tảng mạng xã hội.
Nội dung tuyên truyền nhấn mạnh về việc thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang bị quảng cáo sai sự thật là “không gây nghiện”, “giúp cai thuốc lá điếu”, “ít độc hại hơn thuốc lá truyền thống”.
Trong khi đó, các nghiên cứu và thực tế tại Việt Nam cho thấy, chúng vẫn chứa nicotine, thậm chí bị trộn ma túy và từng gây ra nhiều vụ ngộ độc nghiêm trọng trong giới trẻ.
Bộ Y tế khuyến cáo không sử dụng bất kỳ hình thức thuốc lá nào và đề xuất tăng mức xử phạt hành chính, mở rộng thẩm quyền xử lý cho lực lượng chức năng; đồng thời phát huy vai trò cộng tác viên cơ sở trong phát hiện, tố giác hành vi vi phạm.
Để nâng cao hiệu quả quản lý và phòng, chống tác hại của thuốc lá trên địa bàn tỉnh, đặc biệt là trước sự gia tăng của thuốc lá thế hệ mới, Phó Giám đốc Sở Y tế Phùng Thị Thu Hà cho biết: Sở Y tế đã kiến nghị Trung ương sớm hoàn thiện chính sách xử phạt hành vi sử dụng và chứa chấp thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.
Đồng thời, đề xuất Bộ Y tế và Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá hỗ trợ kinh phí kiểm tra, xử lý vi phạm; bổ sung chính sách hỗ trợ cai nghiện thuốc lá và đưa dịch vụ này vào danh mục chi trả từ Quỹ Bảo hiểm y tế.
Sở Y tế kiến nghị Chính phủ nâng mức thuế thuốc lá, tăng chế tài xử phạt, thậm chí xem xét áp dụng hình thức phạt nguội và thông báo về chính quyền địa phương hoặc nơi làm việc đối với các hành vi vi phạm.
Cùng với đó, Sở Y tế đề xuất đẩy mạnh phối hợp liên ngành trong kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy định cấm hút thuốc tại nơi công cộng; tăng cường truyền thông mạnh mẽ hơn nữa trên mạng xã hội, trong trường học, cơ quan hành chính; đồng thời, yêu cầu các sở, ngành, UBND các cấp bố trí nhân lực, kinh phí cho hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá tại cơ quan, đơn vị mình.
Thực trạng quảng cáo sai sự thật và hành vi kinh doanh trái phép thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang đặt ra không ít thách thức cho công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá.
Trong bối cảnh đó, việc siết chặt quản lý, tăng cường xử phạt và nâng cao nhận thức của toàn dân, nhất là giới trẻ chính là giải pháp căn cơ để đẩy lùi những hiểm họa tiềm ẩn, xây dựng môi trường sống trong lành, không khói thuốc.
Minh Nguyệt