Ra đời trong thời khắc quan trọng của lịch sử dân tộc, Đội Du kích Ba Tơ từ 28 đồng chí ban đầu đã nhanh chóng phát triển thành một lực lượng vũ trang hùng mạnh. Tám mươi năm đã trôi qua, nhưng lời thề sắt son “Hy sinh vì Tổ quốc” của Đội Du kích Ba Tơ vẫn còn mãi với thời gian, trở thành truyền thống cách mạng quý báu của lực lượng vũ trang Quân khu 5, thấm vào từng trang sử sách để lại cho mai sau.

Trở lại cái nôi của Đội Du kích Ba Tơ trong những ngày tháng Ba lịch sử này, chúng tôi tìm về bãi Hang Én, ở tổ dân phố Bắc Hoàn Đồn, thị trấn Ba Tơ (Ba Tơ) - nơi Đội Du kích Ba Tơ tuyên thệ “Hy sinh vì Tổ quốc”. Những trang sử vẻ vang, chí khí yêu nước của những người cộng sản năm xưa vẫn còn vang vọng khắp núi rừng Ba Tơ.

Cách đây 80 năm, vào khuya 14/3/1945, Đội Du kích Ba Tơ trên đường về núi Cao Muôn, xã Ba Vinh (Ba Tơ) để xây dựng căn cứ cách mạng, đã dừng chân tại bãi Hang Én làm lễ tuyên thệ. Khi ấy, Đội có tổng cộng 28 thành viên, dưới sự chỉ huy của các đồng chí Phạm Kiệt, Nguyễn Đôn. Đứng trước cờ đỏ sao vàng, đồng chí Nguyễn Đôn, chính trị viên của đơn vị đã thay mặt Ban chỉ huy tuyên bố: Đêm nay, chúng ta rời trung tâm huyện lỵ Ba Tơ, di chuyển lên phía bắc để xây dựng chiến khu, xây dựng lực lượng cách mạng. Trên bước đường vinh quang và gian lao mà chúng ta đã trải qua và sẽ trải qua, ta lấy chỗ này làm cái mốc. Các đồng chí hãy nhìn lấy núi cao, sông rộng, thác chảy bên chân ta. Chúng ta dừng lại đây làm lễ tuyên thệ để tỏ rõ quyết tâm: “Núi cao mấy cũng vượt, sông sâu thác ghềnh mấy cũng qua. Không một khó khăn nào cản bước tiến của những người cách mạng, những chiến sĩ cộng sản, một lòng dạ vì sự nghiệp của Tổ quốc, của nhân dân, đánh Nhật, đuổi Pháp, giành lấy cơm áo, hạnh phúc cho đồng bào, độc lập, tự do cho xứ sở”.

Đồng chí Nguyễn Đôn cũng khẳng định: “Đội quân của ta là đội quân du kích, là đội quân vũ trang của cách mạng... Từ nay đội quân này lấy tên là “Đội Du kích cứu quốc quân Ba Tơ”, gọi tắt là “Đội Du kích Ba Tơ”. Đội Du kích Ba Tơ là đội quân vũ trang của Đảng, tập trung thoát ly lưu động, lấy chiến đấu diệt thù làm mục đích, chiến đấu vì mục đích của giai cấp vô sản, của dân tộc. Trước mắt nó sẽ được phát triển và xây dựng mạnh mẽ để cùng nhân dân Quảng Ngãi tiến hành giành lấy chính quyền toàn tỉnh. Và tương lai nó sẽ là một trong những đội quân vũ trang của Đảng, của cả nước...”. 

Đồng chí Nguyễn Đôn vừa dứt lời, theo lệnh, đồng chí Phạm Kiệt và toàn đội đều nắm tay đưa ngang vai, chào cờ, hát bài: “Dang tay ta tung hô muôn năm bóng cờ/ Cờ đem lại độc lập tự do, cờ xây dựng ấm no...”, rồi tất cả cất cao lời thề: “Hy sinh vì Tổ quốc”. Từ giây phút ấy, Đội Du kích Ba Tơ lấy lời thề đó thay cho lời chào lúc gặp nhau và lời thề thiêng liêng “Hy sinh vì Tổ Quốc” đã trở thành lời thề chiến đấu và chiến thắng của bao lớp cán bộ, chiến sĩ và nhân dân Quảng Ngãi trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc.

Sau khi làm lễ tuyên thệ, Đội Du kích Ba Tơ trải qua những cuộc hành quân gian khổ đến những vùng rừng núi xa xôi, hiểm trở và sau đó chọn núi Cao Muôn để xây dựng lực lượng, chuẩn bị sẵn sàng cho phong trào kháng Nhật, cứu nước. Từ trong núi rừng, Đội Du kích Ba Tơ được đồng bào các dân tộc ở Ba Tơ che chở, giúp đỡ. 

Trong cuốn hồi ký “Từ núi rừng Ba Tơ” của Trung tướng Phạm Kiệt có ghi: “Một củ khoai của người nghèo mà nặng tình, nặng nghĩa làm sao! Núi Cao Muôn có cao cũng không cao bằng tấm lòng yêu nước, yêu cách mạng của dân! Sông Ba Tơ có sâu cũng không sâu bằng hận thù quân cướp nước trong lòng người Thượng!... Những ngày ăn ở, gắn bó với nhân dân ở vùng Nước Sung có lẽ không bao giờ chúng tôi quên được”.

Trong muôn vàn khó khăn của buổi đầu xây dựng đội ngũ giữa núi rừng, các chiến sĩ cộng sản đã vượt qua sự khắc nghiệt của thời tiết, hiểm nguy nơi rừng sâu, thiếu thốn lương thực, rèn luyện bản lĩnh chiến đấu, hăng say tập luyện để chờ thời cơ.

Đó là nhận xét của ông Huỳnh Tứ, ở thôn Nhơn Lộc 1, xã Hành Tín Đông (Nghĩa Hành), về những chiến sĩ cách mạng của Đội Du kích Ba Tơ. Nay đã 93 tuổi, dòng ký ức không còn liền mạch nhưng những tháng ngày tham gia đoàn công tác đi nắm tình hình, dẫn đường cho Đội Du kích Ba Tơ về đồng bằng vẫn luôn nằm trong tâm trí ông. 

Ông Tứ nhớ lại, tôi được một số cán bộ liên lạc và đề nghị cùng 2 người ở địa phương đi nắm tình hình địch, dẫn đường cho một số đồng chí trong Đội Du kích Ba Tơ đi qua. Lúc ấy, tôi chỉ mới 13 tuổi. Thế nhưng, với truyền thống cách mạng của gia đình,  nên tôi sẵn sàng nhận lệnh. 

“Cho đến tận bây giờ, trong ký ức tôi, Đội Du kích Ba Tơ luôn là những con người vĩ đại. Họ là những người cộng sản, chiến sĩ quả cảm, gan dạ nhất mà tôi từng biết. Nhờ tinh thần chiến đấu ngoan cường ấy đã truyền ý chí, động lực cho bao thế hệ cán bộ, đảng viên, người dân và chính tôi đứng lên đấu tranh giải phóng quê hương”, ông Tứ cho hay.

[Xem video]. Ông Huỳnh Tứ (93 tuổi) ở thôn Nhơn Lộc 1, xã Hành Tín Đông (Nghĩa Hành) chia sẻ cảm xúc về những tháng ngày tham gia nắm tình hình, dẫn đường cho một số đồng chí trong Đội Du kích Ba Tơ xuống đồng bằng:

Để đáp ứng yêu cầu phát triển cách mạng, Hội nghị Tỉnh ủy mở rộng vào tháng 4/1945 chủ trương đưa Đội Du kích Ba Tơ về đồng bằng, xây dựng hai chiến khu ở phía bắc và phía nam tỉnh. Đến tháng 5/1945, Đội Du kích Ba Tơ thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy, phân thành 2 đại đội. Đại đội Phan Đình Phùng hoạt động ở phía bắc, xây dựng chiến khu tại Vĩnh Sơn (Sơn Tịnh); Đại đội Hoàng Hoa Thám hoạt động ở phía nam tỉnh, xây dựng chiến khu tại núi Lớn (Mộ Đức). 

Tại chiến khu, đội tổ chức luân phiên các trung đội về bám dân, tiến hành vũ trang tuyên truyền, vận động nhân dân, xây dựng cơ sở, huấn luyện du kích cho các địa phương, tuyển chọn những người ưu tú để xây dựng đội du kích tập trung; xây dựng, củng cố chiến khu, mở rộng căn cứ địa. Các tổ tự vệ, du kích ngày đêm tập luyện, thay phiên nhau lên các chiến khu để được huấn luyện. Nhân dân Ba Tơ cùng với nhân dân cả tỉnh vận động, quyên góp, tiếp tế lương thực, quân nhu, vũ khí. Không khí cách mạng trong toàn tỉnh hừng hực khí thế, chờ thời cơ quét sạch kẻ thù, giành tự do và độc lập.

Hầu hết các đồng chí lãnh đạo Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ và các đội viên Đội Du kích Ba Tơ đầu tiên đều được Đảng điều động làm nhiệm vụ tại các chiến trường miền Trung, Nam Trung Bộ. Họ nhanh chóng hòa vào các lực lượng vũ trang của Đảng, đi khắp mọi miền đất nước để chiến đấu và giành nhiều thắng lợi. Các chiến công và bài học từ Đội Du kích Ba Tơ đã trở thành nguồn cảm hứng và niềm tin tất thắng cho các phong trào kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, cứu nước sau này.

Đội Du kích Ba Tơ - từ một lực lượng nhỏ nhưng giàu ý chí, đã phát triển thành đơn vị lực lượng vũ trang cách mạng lớn mạnh, đóng vai trò tiên phong trong phong trào cách mạng ở Nam Trung Bộ, thể hiện sự lãnh đạo sáng suốt, đúng đắn của ta, tinh thần nhạy bén, chủ động, tích cực của Tỉnh ủy lâm thời Quảng Ngãi và Chi bộ “Căng an trí” Ba Tơ.

(Theo Báo Quảng Ngãi)