Theo từ điển tiếng Việt, tiêu chí là tính chất, dấu hiệu, làm căn cứ để nhận biết, xếp loại một sự vật, một khái niệm. Thông thường, chúng ta sử dụng các tiêu chí với vai trò là cơ sở, thước đo hay chuẩn mực để đánh giá sự vật, sự việc, hiện tượng.
Công trình cấp nước tập trung liên 12 xã huyện Vĩnh Tường đáp ứng tốt nhu cầu sử dụng nước sạch của người dân trên địa bàn. Ảnh: Nguyễn Lượng
Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM) là chương trình tổng thể cả về chính trị, KT- XH và an ninh quốc phòng. Nhờ phát huy nội lực, thế mạnh, tiềm năng để thực hiện chương trình, diện mạo nông thôn của các địa phương có nhiều khởi sắc.
Tuy nhiên, đến nay, nhiều xã đạt chuẩn NTM ở một số nơi vẫn đang loay hoay tìm các giải pháp để hoàn thành các tiêu chí còn nợ khi được công nhận NTM. Không ít xã mặc dù đã về đích NTM nhưng vẫn còng lưng gánh nợ… do ồ ạt đầu tư các dự án cơ sở hạ tầng để hoàn thiện các tiêu chí, trong khi chưa bố trí được nguồn vốn; thậm chí, nhiều công trình được đầu tư tiền tỉ nhưng không mang lại hiệu quả và bỏ hoang, gây lãng phí lớn.
Trên thực tế, có xã đạt chuẩn NTM nhưng lại không bằng xã chưa đạt; có xã muốn đạt chỉ tiêu về chuẩn nghèo nên nhập hai hộ nghèo thành một, tình trạng cho nợ tiêu chí để được công nhận vẫn xảy ra.
Từ bất cập xảy ra tại một số địa phương do chạy theo phong trào, thành tích, dẫn đến chất lượng xã NTM đạt chuẩn chưa cao. Một số cán bộ, người dân còn thờ ơ, trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước và nguồn xã hội hóa để xây dựng cơ sở hạ tầng. Bên cạnh đó, dù có xã đã đạt chuẩn nhưng do hạ tầng xuống cấp, không được đầu tư của chính quyền và người dân để sửa chữa, nên trở lại không đạt.
Nhiều người cho rằng, việc xây dựng các tiêu chí về xây dựng NTM phải linh hoạt, sát thực tiễn, có tính khả thi và bảo đảm phù hợp với từng vùng miền. Có như vậy, mới khắc phục được những bất cập về các tiêu chí chưa phù hợp, quá sức với nhiều địa phương, dẫn đến khó đạt.
Theo Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM nâng cao, thôn dân cư NTM kiểu mẫu giai đoạn 2021 - 2025, sau khi được Chính phủ bổ sung, phần lớn các địa phương trên địa bàn tỉnh đều khó đạt, nhất là 4 tiêu chí: Quy hoạch, môi trường, chất lượng môi trường sống và hộ nghèo.
Đối với tiêu chí quy hoạch, theo Quyết định số 36 của UBND tỉnh, một số xã dự kiến nằm trong khu vực nội thị của huyện không thể lập quy hoạch chung xây dựng xã và quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 điểm dân cư nông thôn hay khu trung tâm xã.
Đối với tiêu chí môi trường, việc phân loại rác thải tại nguồn, quy trình thu gom, vận chuyển rác tại các địa phương còn bộc lộ nhiều bất cập, chưa đúng quy định.
Về chất lượng môi trường sống, tỷ lệ hộ được sử dụng nước sạch theo quy chuẩn từ hệ thống cấp nước tập trung yêu cầu đạt trên 65%, trong khi đó, một số xã đến nay vẫn chưa có công trình cấp nước sinh hoạt tập trung.
Tiêu chí hộ nghèo, đối với thôn NTM kiểu mẫu yêu cầu không còn hộ nghèo, song, trường hợp hộ nghèo thuộc gia đình neo đơn, hoàn cảnh bất khả kháng, không có khả năng thoát nghèo vẫn còn.
Ngoài ra, các xã NTM nâng cao hiện nay gặp rất nhiều khó khăn để duy trì thành quả đối với các tiêu chí liên quan đến hạ tầng giao thông, thủy lợi và tổ chức sản xuất do thiếu kinh phí đầu tư các hạng mục.
Nhờ sự chung sức, đồng lòng của các cấp uỷ, chính quyền cùng toàn thể nhân dân, đến nay, bộ mặt NTM nâng cao xã Cao Phong (Sông Lô) ngày càng khởi sắc. Ảnh: Nguyễn Lượng
Do vậy, trong năm 2022, tỉnh đặt ra mục tiêu có thêm 10 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 1 xã đạt NTM kiểu mẫu, 60 thôn đạt thôn NTM kiểu mẫu, 4 huyện hoàn thành các tiêu chí thẩm định nhưng đều không đạt mục tiêu đề ra.
Xác định một trong những nội dung khó nhất trong thực hiện NTM nâng cao hiện nay là tỷ lệ hộ dân được sử dụng nước sạch từ công trình cấp nước tập trung, UBND tỉnh đã chỉ đạo các sở Kế hoạch và Đầu tư, Xây dựng, NN&PTNT thực hiện các dự án cấp nước sạch trên địa bàn tỉnh; bổ sung kinh phí hỗ trợ cho các xã thực hiện xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu.
Các huyện Tam Đảo, Lập Thạch, Sông Lô phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường lựa chọn địa điểm, công nghệ để triển khai tối thiểu 1 công trình xử lý nước thải sinh hoạt tập trung trên địa bàn tỉnh; chủ động phối hợp với các sở, ngành rà soát, đánh giá, hướng dẫn, hỗ trợ thực hiện đối với các tiêu chí chưa đạt theo quy định; tham mưu UBND tỉnh ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ bổ sung có mục tiêu để các địa phương đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội.
Đồng thời, đề xuất các giải pháp tháo gỡ, giải quyết khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện.
Đối với các chỉ tiêu khó, các địa phương cần tính toán, có phương án cụ thể, chỉ rõ những việc, những nội dung cần hỗ trợ để hoàn thành đúng tiến độ; cân đối, bố trí nguồn lực từ ngân sách địa phương, đẩy nhanh tiến độ hoàn thành; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, huy động nguồn lực xã hội hóa trong thực hiện các tiêu chí văn hóa, môi trường, chất lượng môi trưòng sống.
Để việc thực hiện các tiêu chí xây dựng xây dựng NTM mới nâng cao, kiểu mẫu đi vào thực chất, bền vững, nhằm mục tiêu cao nhất là nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân, Vĩnh Phúc luôn đề cao vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền các cấp, nhất là vai trò người đứng đầu.
Phát huy tốt tiềm năng, lợi thế, tạo tiền đề để người dân phát triển kinh tế, từ đó nâng sức mạnh nội lực của địa phương. Quan trọng nhất, xây dựng NTM phải đi vào chiều sâu, hiệu quả, không nợ tiêu chí, không chạy theo thành tích. Hay nói cách khác, từng bước nâng cao “tầm vóc” để vừa vặn hơn với “chiếc áo” NTM.
Anh Tú