Kỳ 2: Cần nâng cấp hệ thống trạm bơm
Như đã nói, hầu hết các trạm bơm trên địa bàn tỉnh đều được xây dựng từ rất lâu, hiện đã xuống cấp nghiêm trọng. Trước thực trạng đó, để đảm bảo thực hiện tốt việc tưới tiêu phục vụ sản xuất cũng như an toàn trong vận hành, các công ty thủy lợi đã có rất nhiều kiến nghị, đề xuất nâng cấp hệ thống trạm bơm.
Nhu cầu cấp thiết
Công ty TNHH MTV thủy lợi Lập Thạch có nhiệm vụ quản lý khai thác các hồ chứa và hệ thống công trình thủy lợi trên địa bàn được giao quản lý, điều tiết nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, đời sống dân sinh, phát triển kinh tế - xã hội trong địa bàn 33 xã thuộc 2 huyện Lập Thạch và Sông Lô. Cùng với hệ thống công trình thủy lợi, công ty đang quản lý 48 trạm bơm điện cố định, 105 trạm bơm dã chiến và nhiều công trình thủy lợi khác.
Nhiều trạm bơm xuống cấp nghiêm trọng.
Qua thời gian dài khai thác và sử dụng, hiện nhiều công trình trạm bơm đã xuống cấp nghiêm trọng, thường xuyên không cấp đủ nước phục vụ tưới về mùa khô, mất an toàn về mùa mưa lũ, công tác quản lý khai thác và bảo vệ công trình gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến phục vụ sản xuất và đời sống nhân dân.
“Các trạm bơm hầu hết đều xây dựng đã lâu, máy móc lạc hậu, hiệu quả về thủy lợi không cao và chưa phát huy được vai trò phòng, chống thiên tai cho sản xuất nông nghiệp”, ông Đặng Văn Châu, Trưởng phòng Quản lý nước và công trình, Công ty TNHH MTV thủy lợi Lập Thạch chia sẻ.
Cũng theo ông Châu, để đáp ứng nhu cầu tưới tiêu cho diện tích đất nông nghiệp trên địa bàn, bên cạnh việc thường xuyên thực hiện tốt công tác duy tu, bảo dưỡng, cải tạo các công trình thủy lợi nói chung, trạm bơm nói riêng, đảm bảo vận hành an toàn các công trình, đặc biệt trong mùa mưa bão, công ty cũng có văn bản đề xuất, kiến nghị Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sớm đầu tư những trạm bơm đã xuống cấp như Bỉnh Ri, Bến Mẹt, Giáp Cõi… để nâng cao hiệu quả tiêu thoát nước, đồng thời đảm bảo an toàn trong quá trình vận hành.
Cũng giống như nhiều địa phương khác trong tỉnh, do thiếu kinh phí đầu tư nâng cấp, hiện nay, nhiều trạm bơm do Công ty TNHH MTV thủy lợi Tam Đảo quản lý đã xuống cấp, máy móc lạc hậu, giảm hiệu quả tưới tiêu.
"Hệ thống các trạm bơm do công ty quản lý xây dựng đã lâu nên đều được điều khiển thủ công, tiêu tốn điện năng, nhân công, hiệu quả tưới thấp. Thời gian qua, công ty đã dành nhiều nguồn kinh phí để tu sửa, nâng cấp một số hạng mục công trình cấp bách.
Tuy nhiên, do nhu cầu đầu tư lớn, trong lúc nguồn kinh phí hạn hẹp nên chưa thể đầu tư đồng bộ cho cả hệ thống công trình. Chúng tôi đã lập đề án, đề nghị tỉnh bổ sung kinh phí để tu bổ, nâng cấp các trạm bơm xung yếu", Giám đốc Công ty TNHH MTV thủy lợi Tam Đảo Kim Đình Hưng chia sẻ.
Cũng theo ông Hưng, việc thay thế các thiết bị đã cũ, tu sửa các hạng mục đã xuống cấp là yêu cầu cấp thiết. Tuy nhiên, để đáp ứng được nhu cầu tưới tiêu, ngoài việc nâng cấp, đầu tư các trạm bơm thì hệ thống kênh dẫn, cũng như tiêu thoát nước phải được đầu tư lớn hơn.
Tiếp tục rà soát
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh phần lớn được xây dựng khá lâu, qua nhiều năm vận hành, khai thác và chịu ảnh hưởng bởi lũ lụt đã bị hư hỏng, xuống cấp nên khả năng ứng phó với biến đổi thời tiết, khí hậu không cao.
Để đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp kịp thời, những năm qua, tỉnh đã tranh thủ các nguồn vốn để đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp một số công trình thủy lợi nhằm chủ động nước tưới. Tuy nhiên, hiện nhiều trạm bơm trên địa bàn tỉnh đã hư hỏng, xuống cấp, không đáp ứng được nhu cầu tưới tiêu cũng như khó đảm bảo an toàn trong quá trình vận hành.
Trao đổi với phóng viên, ông Đường Xuân Thể, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi cho biết: 447 trạm bơm tưới tiêu trên địa bàn tỉnh có tổng lưu lượng 400.000 m3/h, tổng công suất điện lắp đặt 22.500 KW. Không chỉ được xây dựng lâu năm, những trạm bơm thường xuyên vận hành trong các điều kiện bất lợi về mực nước cũng làm gia tăng khả năng dẫn đến hỏng hóc, xuống cấp.
Thay thế máy móc lạc hậu tại các trạm bơm là nhu cầu cấp thiết để đáp ứng nhu cầu tưới tiêu cũng như đảm bảo an toàn vận hành.
Trong những năm vừa qua, UBND tỉnh đã cấp kinh phí cải tạo, nâng cấp một số trạm bơm để thích ứng với tình trạng biến đổi khí hậu, mực nước sông hạ thấp, lắp đặt các trạm bơm chìm để tận dụng mực nước thấp như trạm bơm Bạch Hạc, Đại Định, Hùng Mạnh, Đôn Nhân...
Bên cạnh đó, 3 trạm bơm tiêu lớn đã thi công xong phần nhà trạm và vận hành từ mùa mưa lũ năm 2024 gồm Kim Xá, Ngũ Kiên, Nguyệt Đức với tổng lưu lượng 522.000 m3/h, tổng công suất điện lắp đặt 18.200 KW.
Tuy nhiên, do quá trình biến đổi khí hậu, tình trạng khai thác cát trái phép... làm mực nước sông Hồng, sông Lô, sông Phó Đáy hạ thấp, gây khó khăn cho công tác vận hành các trạm bơm ven sông.
Cùng với việc nguồn kinh phí dành cho cải tạo, nâng cấp các trạm bơm chưa đảm bảo; các hỏng hóc được sửa chữa cục bộ từ nguồn kinh phí bảo trì hàng năm, do vậy chưa đảm bảo tính đồng bộ… khiến số lượng các trạm bơm xuống cấp, hư hỏng nhiều, công tác phục vụ sản xuất gặp khó khăn.
Theo ông Đường Văn Thể, để giải quyết tình trạng này, thời gian tới, bên cạnh việc tăng cường công tác quản lý Nhà nước về lĩnh vực nông nghiệp, thủy lợi, tăng cường kiểm tra hệ thống công trình thủy lợi theo phân cấp quản lý…, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ tiếp tục rà soát, nghiên cứu và tham mưu UBND tỉnh đầu tư kinh phí cải tạo, nâng cấp hệ thống công trình thủy lợi đã xuống cấp.
Có kế hoạch đầu tư đồng bộ, lâu dài các máy móc, thiết bị hiện đại và nghiên cứu, quy hoạch lại hệ thống trạm bơm, tránh đầu tư dàn trải để vừa tiết kiệm kinh phí, vừa mang lại hiệu quả cao trong phục vụ sản xuất nông nghiệp và ứng phó thiên tai.
Bài, ảnh: Thiệu Vũ