Mặc dù Luật Thủy lợi, Luật Đê điều, Luật Phòng, chống thiên tai cũng như các Nghị định, Thông tư… đã quy định chặt chẽ việc xử lý vi phạm trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi, đê điều, tuy nhiên trên thực tế, việc triển khai xử lý các trường hợp vi phạm vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập cần được tháo gỡ.
Nhiều hộ dân xã Vĩnh Thịnh (Vĩnh Tường) lấn chiếm hành lang đê tả Hồng, trồng cỏ voi, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn trong chống lũ. Ảnh: Thế Hùng
Vĩnh Phúc có các tuyến đê trải dài trên địa bàn toàn tỉnh với gần 153 km, trong đó có 91km đê từ cấp I - cấp III; 32,2 km đê cấp IV; 29,5 km bờ bao sông nội đồng và hàng trăm các công trình thủy lợi.
Thời gian qua, tỉnh đã chỉ đạo các ngành chức năng tuyên truyền, phổ biến các văn bản, chính sách, pháp luật liên quan đến công tác quản lý, bảo vệ công trình thủy lợi, đê điều; tăng cường kiểm tra, thanh tra và xử lý các vi phạm.
Tuy nhiên, tình trạng vi phạm trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi, đê điều ngày càng phức tạp; số vụ vi phạm mới có chiều hướng gia tăng, trong khi các vụ vi phạm cũ còn tồn tại nhiều năm chưa được cấp chính quyền cơ sở quan tâm xử lý dứt diểm.
Chỉ tính riêng từ năm 2022 đến nay, toàn tỉnh đã phát hiện mới 101 vụ vi phạm về đê điều, thủy lợi, trong đó về thủy lợi 27 vụ, đê điều 74 vụ.
Các loại hình vi phạm chủ yếu là đổ rác thải, chất thải, xây dựng, lấn chiếm vào công trình thủy lợi; trồng rau, màu, cỏ voi… trên thân đê, mái đê thuộc địa bàn tất cả các tuyến đê trên địa bàn tỉnh, đặc biệt tuyến đê tả Lô - hữu Phó Đáy; xây dựng công trình, nhà ở trong phạm vi hành lang bảo vệ đê; tập kết vật liệu, đổ rác thải lên cơ đê, nhất là tuyến đê Tả Sông Lô...
Thậm chí, nhiều vi phạm trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi các Công ty TNHH MTV thủy lợi không báo cáo hoặc báo cáo các cấp, ngành không kịp thời và chưa thực hiện đầy đủ việc lập biên bản gửi các cơ quan có thẩm quyền kịp xử lý theo quy định; có nhiều vụ vi phạm phát hiện nhưng chưa được giải quyết xử lý.
Theo số liệu của Chi cục Thủy lợi, trước năm 2022, toàn tỉnh mới chỉ xử lý được 45 vụ vi phạm cũ về đê điều, thủy lợi; còn tồn đọng 128 vụ chưa được xử lý.
Lý giải vấn đề này, theo đại diện Chi cục Thủy lợi, ý thức chấp hành các quy định pháp luật về đê điều, thủy lợi của một số tổ chức, cá nhân còn hạn chế; một số địa phương còn cho thuê cả đất nằm trong hành lang bảo vệ đê điều, hành lang thoát lũ; cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thuộc mái đê, hành lang bảo vệ đê điều, hành lang thoát lũ...
Nhiều trường hợp lực lượng quản lý đê chuyên trách phát hiện vi phạm, lập biên bản, báo cáo nhưng UBND xã cũng không ngăn chặn, xử lý theo thẩm quyền và không báo với cấp trên xử lý kịp thời; sự phối hợp trong công tác quản lý, xử lý vi phạm pháp luật về đê điều theo quy định tại Quyết định số 35/2017 của UBND tỉnh không quyết liệt và chặt chẽ, dẫn đến số vụ vi phạm phát sinh nhiều, hiệu quả xử lý thấp và số vụ chưa xử lý còn tồn nhiều.
Mặt khác, hệ thống đập, hồ chứa nước trên địa bàn tỉnh tương đối nhiều, các công trình được xây dựng đã lâu, qua nhiều thời kỳ, không có hồ sơ quản lý, chưa được cắm mốc đầy đủ, dẫn đến nhiều công trình, hộ gia đình đã xây dựng, được cấp đất trong phạm vi bảo vệ hồ, khi giải toả các vi phạm trong phạm vi lòng hồ rất khó khăn.
Một bất cập nữa, Luật Đê điều có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 07 năm 2007, sau hiệu lực thi hành của Luật Đất đai, dẫn đến nhiều hộ dân xây dựng công trình trên phần đất thổ cư thuộc phạm vi bảo vệ đê điều.
Một số văn bản quy phạm pháp luật về đê điều đã được ban hành nhưng chưa đồng bộ, rõ ràng và chưa có hướng dẫn thực hiện gây khó khăn cho quá trình kiểm tra, kiểm soát và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đê điều.
Để hạn chế tối đa số vụ vi phạm mới và xử lý dứt điểm số vụ còn tồn đọng, mới đây, UBND tỉnh đã ban hành Chỉ thị số 04/2023 về việc tăng cường quản lý, bảo vệ và xử lý vi phạm trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi, đê điều.
Trong đó, yêu cầu các sở, ban, ngành, UBND cấp huyện, cấp xã và các đơn vị quản lý các công trình thủy lợi, đê điều kiên quyết xử lý dứt điểm, đúng quy định của pháp luật các vụ việc tồn đọng liên quan đến phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi, đê điều.
Tổ chức, triển khai thực hiện Quyết định số 35/2022 của UBND tỉnh, ban hành Quy chế phối hợp trong công tác xử lý vi phạm trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi và Quyết định số 35/2017 của UBND tỉnh về Quy định trách nhiệm phối hợp các cấp, các ngành trong công tác quản lý, xử lý vi phạm pháp luật về đê điều.
Thực hiện nghiêm các quy định về trình tự, thủ tục trong quy hoạch, thỏa thuận, cấp chứng nhận đầu tư các dự án, công trình xây dựng có liên quan đến công trình thủy lợi, xả thải vào công trình thủy lợi.
Riêng UBND các huyện, thành phố chỉ đạo các phòng chức năng của huyện, Công an huyện và UBND các xã, thị trấn có đê, hồ đập và công trình thủy lợi, phối hợp chặt chẽ với các Hạt Quản lý đê, các đơn vị quản lý khai thác công trình thủy lợi tiến hành kiểm tra, rà soát, kiên quyết xử lý dứt điểm các vụ vi phạm vào thân đê, kè, cống, đập, công trình thủy lợi và vùng phụ cận; những vụ gây mất an toàn cho đê, kè, cống và cản trở hành lang thoát lũ; giải tỏa ngay tình trạng trồng rau, màu, cỏ voi… trên thân, mái đê thuộc tất cả các tuyến đê tả Hồng, hữu sông Phó Đáy và tả Lô, nghiêm trọng nhất trên tuyến đê tả Lô và tả Hồng.
Mai Liên