Sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa, góp phần không nhỏ vào việc nâng cao đời sống nông dân, song cũng kéo theo những lo ngại về môi trường do lạm dụng các loại phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), đốt phụ phẩm trồng trọt. Trước thực tế đó, nhiều địa phương, HTX trên địa bàn tỉnh đã áp dụng các biện pháp bảo vệ môi trường (BVMT) song song với nhiệm vụ sản xuất, góp phần hướng tới một nền nông nghiệp bền vững, thân thiện với môi trường.
HTX dịch vụ nông nghiệp Nhân Lý, xã Phú Xuân, huyện Bình Xuyên xản xuất lúa theo VietGAP và hướng hữu cơ cho hiệu quả kinh tế cao và góp phần bảo vệ môi trường. Ảnh: Thế Hùng
Đổi thay từ sản xuất an toàn
Là xã thuần nông, hằng năm, xã Phú Xuân (Bình Xuyên) cần tới một lượng lớn phân bón, thuốc BVTV để đáp ứng nhu cầu sản xuất. Cũng chính vì vậy, ở vào thời điểm người dân vẫn sử dụng chủ yếu thuốc trừ sâu, phân bón hóa học, những lo ngại về an toàn thực phẩm (ATTP) và ô nhiễm môi trường là khó tránh khỏi.
Tuy nhiên, từ nhiều năm nay, với vai trò "đầu tàu" của HTX dịch vụ nông nghiệp Nhân Lý, thực trạng này đang dần được thay đổi.
Bà Lê Thị Hương, Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp Nhân Lý cho biết: “Không còn xa lạ với khái niệm sản xuất an toàn, đến nay, toàn bộ 140 ha gieo cấy của HTX đều được áp dụng quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, đảm bảo ATTP và vệ sinh môi trường”.
Để thay đổi thói quen sản xuất đã có từ lâu không phải là chuyện dễ dàng. Tuy vậy, sau nhiều năm nỗ lực, cùng với việc đẩy manh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân trong phát triển sản xuất gắn với BVMT, tình trạng sử dụng thuốc BVTV hóa học một cách bừa bãi của bà con trong HTX dần được hạn chế. Tỷ lệ thuốc BVTV sinh học được sử dụng chiếm gần 70%; diện tích sản xuất sử dụng thường xuyên phân hữu cơ cũng đạt 130 ha.
Ý thức giữ gìn vệ sinh đồng ruồng của bà con trong HTX cũng có chuyển biến tích cực. Bao bì thuốc BVTV sử dụng đều được bỏ và các điểm cố định tạo thuận lợi cho người làm công tác thu gom, xử lý.
Với sự quyết tâm của Ban quản trị cũng như thành viên HTX, đến nay, HTX dịch vụ nông nghiệp Nhân Lý đã trở thành một trong những HTX nông nghiệp tiêu biểu của tỉnh; vừa góp phần hạn chế ô nhiễm môi trường, vừa đem lại sản phẩm nông nghiệp tốt để cung ứng ra thị trường.
Sản phẩm Gạo ngon Phú Xuân của HTX đã được UBND tỉnh công nhận sản phẩm OCOP 3 sao năm 2020 và được người tiêu dùng đón nhận tích cực.
Cùng với HTX dịch vụ nông nghiệp Nhân Lý, trong những năm qua, nhiều HTX, DN trên địa bàn tỉnh đã mạnh dạn đầu tư phát triển sản xuất nông nghiệp an toàn như HTX Rau an toàn Vân Hội Xanh, HTX dịch vụ nông nghiệp kinh doanh hàng nông sản An Hòa, HTX Rau an toàn ViSa, Công ty CP Nông lâm nghiệp và Môi trường Vĩnh Hưng...
Đến năm 2022, tổng diện tích gieo trồng rau, củ, quả an toàn theo hướng VietGAP, hướng hữu cơ trên địa bàn tỉnh đạt trên 4.900 ha.
Sản xuất nông sản hàng hoá an toàn theo VietGAP, hướng hữu cơ đã và đang góp phần tích cực vào BVMT, sinh thái đồng ruộng. Đặc biệt phân hữu cơ - sinh học - vi sinh được sử dụng trong sản xuất không chỉ cung cấp các chất dinh dưỡng cho cây rau mà còn cung cấp các loại vi sinh vật hữu ích cho đất, giúp phân huỷ nhanh tàn dư cây trồng, các chất hữu cơ trên đồng ruộng, cải tạo đất đai trở lên tốt hơn.
Hỗ trợ nhiều mặt
Ngoài sự chủ động của bà con nông dân, các HTX, DN, nhằm thúc đẩy sản xuất gắn với BVMT nông nghiệp nói chung và trong trồng trọt nói riêng, không thể thiếu được các cơ chế, chính sách hỗ trợ của tỉnh.
Thực hiện đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp, trong những năm qua, tỉnh đã dành nhiều kinh phí hỗ trợ về giống, thuốc BVTV sinh học, phân bón hữu cơ - sinh học - vi sinh để người dân mở rộng vùng sản xuất rau quả an toàn.
Chỉ tính riêng trong năm 2022 vừa qua, ngành nông nghiệp đã thực hiện hỗ trợ sản xuất rau, quả hàng hóa an toàn theo VietGAP, hướng hữu cơ được 3.573,5 ha rau, quả các loại.
Việc hỗ trợ mô hình sử dụng chế phẩm vi sinh xử lý rơm rạ trên cây lúa cũng được quan tâm triển khai hàng năm với diện tích lên tới hàng nghìn ha.
Theo anh Trần Duy Lịch, Trưởng phòng Khuyến nông Trồng trọt, Trung tâm Khuyến nông tỉnh, thay vì xử lý bằng cách đốt tại ruộng, gây ô nhiễm môi trường, làm tăng phát thải khí nhà kính; rơm rạ trên đồng ruộng sau khi xử lý bằng chế phẩm vi sinh giúp đất canh tác được cải tạo đáng kể, bổ sung thêm cho đất vi sinh vật có ích, các chất dinh dưỡng, chất hữu cơ.
Ngoài ra, chế phẩm còn giúp giảm nguồn sâu bệnh chuyển vụ, tăng sức đề kháng cho cây lúa, giảm các loại sâu bệnh hại, từ đó giảm lạm dụng sử dụng thuốc BVTV trên cây lúa đem hiệu quả cho môi trường sinh thái nông nghiệp.
Trước đó, trong giai đoạn 2015 -2020, tỉnh cũng tập trung tăng cường hướng dẫn nông dân thực hiện quy trình sử dụng thuốc BVTV một cách khoa học, giảm chi phí sản xuất, BVMT, tránh bạc màu đất, thông qua các chương trình, dự án như chương trình IMP, hiệu ứng hàng biên, dự án “Nâng cao chất lượng, an toàn sản phẩm nông nghiệp và phát triển chương trình khí sinh học”.
Sự quan tâm, hỗ trợ của tỉnh trong những năm qua có ý nghĩa quan trọng vừa thúc đẩy sản xuất phát triển, nâng cao thu nhập vừa giảm thiểu được ô nhiễm môi trường.
Nhằm tiếp tục phát huy những kết quả đạt được, hướng tới một nền nông nghiệp xanh, sạch, an toàn và bền vững, hiện UBND tỉnh đang xây dựng Đề án “Phát triển nông nghiệp hữu cơ giai đoạn 2023- 2025, định hướng đến năm 2030”. Dự kiến phấn đấu đến năm 2030, diện tích đất trồng trọt hữu cơ đạt khoảng 2%.
Nguyễn Phương