Vĩnh Phúc không nằm ngoài quy luật chung của quốc gia, khi đang nỗ lực thúc đẩy chuyển đổi số một cách quyết liệt, toàn diện nhằm sớm đạt tới xã hội số. Trong đó, xã hội số được hiểu là xã hội của con người trong môi trường số, nơi có những dịch vụ và nền tảng số giúp cho cuộc sống của con người được thuận tiện và dễ dàng, công ăn việc làm nhiều hơn với năng suất lao động cao hơn, xã hội an toàn và nhân văn.
Ngày từ nhỏ, trẻ em cần được giáo dục, định hướng trở thành những công dân số có văn hóa số đúng quy chuẩn trong một xã hội số không ngừng phát triển
Xã hội số hướng tới lấy con người làm trung tâm, cân bằng kinh tế với cuộc sống hạnh phúc, áp dụng công nghệ số tại nhà ở, nơi làm việc, giáo dục và giải trí... Nói cách khác, con người, hay còn gọi là công dân số chính là trung tâm của xã hội số. Tuy nhiên, dù cụm từ này thường xuyên được nhắc đến trên các phương tiện thông tin đại chúng hay trong cuộc sống thường ngày, không hẳn ai cũng hiểu rõ về nó.
Có nhiều yếu tố cấu thành công dân số, đó là khả năng truy cập các nguồn thông tin số, khả năng giao tiếp trong môi trường số, kỹ năng số cơ bản, mua bán hàng hóa trên mạng, chuẩn mực đạo đức trong môi trường số, bảo vệ thể chất và tâm lý trước các ảnh hưởng từ môi trường số, quyền và trách nhiệm trong môi trường số, định danh và xác thực, dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư trong môi trường số…
Trong một xã hội số, công dân số hoàn toàn có thể sử dụng những quyền được phát sinh từ quyền công dân để qua đó thực hiện đầy đủ những nghĩa vụ công dân của họ. Thế nhưng, có một vấn đề cần nắm rõ: Đã là công dân số thì buộc phải cơ bản nắm được lý thuyết cũng như sử dụng có hiệu quả nền tảng công nghệ số, dù ở mức phổ thông hay chuyên sâu. Ngược lại, không phải bất kì ai biết sử dụng internet cũng có thể được coi là công dân số.
Phân tích rõ để thấy, công dân số là những người có kiến thức về mặt công nghệ. Họ có hiểu biết nhất định về phần cứng và phần mềm cũng như kỹ năng sử dụng thiết bị máy móc, các đồ dùng điện tử. Họ có khả năng áp dụng những ứng dụng công nghệ mới nhất và internet cho tất cả các hoạt động của mình, từ những hoạt động có quy mô ở tầm quốc gia, quốc tế cho đến trong sinh hoạt thường ngày như cập nhật và xử lý thông tin, mua bán hàng hóa…
Nói ngắn gọn, công dân số là những người có thể sử dụng được công nghệ thông tin, truyền thông thông minh vào hầu hết tất cả mọi lĩnh vực của cuộc sống xã hội, từ cấp địa phương cho đến cấp quốc gia và toàn cầu.
Công dân số thường gắn liền với những thiết bị di động và luôn mong muốn những thiết bị này sẽ được phát triển tối ưu hơn, ví dụ như làm việc hiệu quả hơn, nhanh hơn, thiết kế nhỏ hơn, chính xác hơn, hoàn hảo hơn, mới hơn, thú vị hơn, ít bị nguy hiểm và cũng sẽ sở hữu những công nghệ tiên tiến hơn.
Công dân số cũng cần phải có sự hiểu biết nhất định về vấn đề đạo đức, tư duy nhận thức và quy trình pháp lý do mọi thông tin, hành động thực hiện ở trên môi trường số có thể đều sẽ được lưu trữ và tìm kiếm, truy vết. Họ có quyền được tự do hoàn toàn khi lựa chọn hành động của mình, nhưng kèm theo đó họ phải tự chịu trách nhiệm với những việc mình đang và đã làm.
Thực tế cho thấy, công dân số sở hữu những tài khoản mạng xã hội không hẳn là những người dùng hoạt động tích cực ở trên mạng xã hội. Điều này tùy thuộc vào phong cách và sở thích sử dụng mạng xã hội của họ.
Cách thức trong hành động trên mạng xã hội của công dân số có thể chú ý đến những vấn đề của từng địa phương, quốc gia và trên toàn cầu, thực hiện các động thái, quan điểm liên quan đến chính trị, nghệ thuật, khoa học, văn học và thể hiện triết lý cá nhân như một công dân. Qua đó, thể hiện được đầy đủ bản sắc, tính cách của từng con người trong thời đại số một cách rõ ràng.
Trong một xã hội số, năng lực cốt lõi, cần thiết của một công dân số được tính là phải có khả năng thiết lập và quản lý một cách toàn diện về danh tính của mình trên các nền tảng công nghệ số; có khả năng quản lý thời gian tiếp xúc, sử dụng hợp lý các thiết bị thông minh và truyền thông đa phương tiện.
Có khả năng phân biệt rõ ràng giữa cái đúng và cái sai, cái nên làm và không nên làm, cái cần tương tác, chia sẻ và cái cần phải ngăn chặn, lên án, thậm chí thông báo với cơ quan chức năng để kịp thời có những phương án xử lý, giải quyết những thông tin, hình ảnh, quan điểm xấu độc.
Dân giàu thì nước mạnh là chân lý không cần phải chứng minh. Xã hội cũng vậy, xã hội số không thể phát huy tối đa được thế mạnh của nó nếu không có những công dân số đúng nghĩa. Để làm được điều đó, công dân số buộc phải có văn hóa số.
Văn hóa trong xã hội vốn được hình thành qua hàng nghìn năm bởi những nét đẹp trong truyền thống văn hóa của con người. Còn xã hội số mới chỉ đang hình thành trong ít năm gần đây. Vì vậy, rất cần những công dân số hiểu rõ, thấm nhuần những quy chuẩn của văn hóa số, dù về bản chất không khác nhiều với những quy tắc ứng xử, chuẩn mực đạo đức của con người từ ngàn xưa!
Bài, ảnh: Quang Nam