Trong quá trình thực hiện công cuộc đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước, giảm nghèo bền vững luôn được Đảng và Nhà nước ta xác định là chủ trương nhất quán, xuyên suốt. Quan điểm, chủ trương của Đảng về xóa đói giảm nghèo đã được thể hiện trong Văn kiện Đại hội Đảng qua nhiều thời kỳ, ngày càng được minh chứng bằng thực tiễn.
Cán bộ ngân hàng CSXH huyện Vĩnh Tường làm thủ tục giải ngân cho hộ nghèo, cận nghèo vay vốn tại xã Yên Bình. Ảnh: Thế Hùng
Từ chủ trương đó, Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động, thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững từng giai đoạn.
Các địa phương trong cả nước đã cụ thể hóa các mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ giảm nghèo bền vững trong Nghị quyết của cấp ủy, Chương trình hành động của chính quyền; làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, huy động tối đa nguồn lực thực hiện công tác giảm nghèo.
Tăng cường công tác quản lý nhà nước; xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ giảm nghèo bền vững đặc thù của địa phương; tổ chức triển khai đồng bộ, kịp thời, hiệu quả các chương trình, dự án, chính sách; xây dựng, nhân rộng các mô hình, kết hợp giải quyết tốt các chính sách giảm nghèo và an sinh xã hội…
Để thực hiện hiệu quả công tác giảm nghèo bền vững, tiến tới không còn hộ nghèo, hộ cận nghèo, ngay từ giai đoạn 2016-2020, Vĩnh Phúc đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ công tác giảm nghèo và đạt đươc những kết quả đáng ghi nhận.
Đặc biệt, Sau 2 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020-2025 với mục tiêu đến năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo tiếp cận đa chiều theo chuẩn mới còn dưới 1%, tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn tỉnh giảm còn 0,99%, vượt mục tiêu giảm nghèo đến năm 2025.
Tuy nhiên, theo đánh giá của Sở LĐ-TB&XH, tại một số nơi trên địa bàn tỉnh, giảm nghèo chưa thực sự bền vững. Tình trạng thiếu việc làm ở nông thôn, thất nghiệp ở thành thị vẫn diễn ra.
Người dân ở vùng dân tộc thiểu số vẫn còn khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo còn cao; trong khi nguồn lực để thực hiện chính sách giảm nghèo hạn chế, chủ yếu dựa vào ngân sách tỉnh.
Việc đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo, hỗ trợ phát triển sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng thành vùng sản xuất tập trung... vẫn bộc lộ nhiều khó khăn, vướng mắc. Bên cạnh đó, không ít người nghèo vẫn mang tâm lý trông chờ, ỷ lại vào những chính sách ưu đãi của Nhà nước, chưa thực sự nỗ lực vươn lên thoát nghèo.
Không phủ nhận, được công nhận là hộ nghèo thì mới có được những chính sách ưu đãi, hỗ trợ. Trên thực tế, đã có tình trạng nhiều cán bộ đưa người thân vào danh sách hộ nghèo, hoặc được hưởng hỗ trợ về nhà ở, cây, con giống… để trục lợi. Thậm chí, trong lúc cả hệ thống chính trị đều vào cuộc, tập trung chăm lo cho giảm nghèo, có địa phương lại “phấn đấu” thành xã nghèo, huyện nghèo, hoặc không muốn thoát nghèo (!).
Nhiều người cho rằng, để chính sách của nhà nước về công tác giảm nghèo thực sự đi vào chiều sâu, thì cần tiếp tục rà soát, dỡ bỏ, bãi bỏ các chính sách hỗ trợ mang tính bao cấp, cho không, làm nảy sinh tư tưởng ỷ lại, trông chờ, so bì chính sách; khơi dậy ý thức chủ động vượt khó, vươn lên thoát nghèo của người dân.
Bên cạnh đó, việc xác định các tiêu chí hộ nghèo trong giai đoạn mới phải thực chất hơn. Các tiêu chí về thu nhập, các tiêu chí đánh giá, đo lường đa chiều cần rõ ràng về định lượng.
Cùng với đa dạng hoá nguồn vốn huy động để triển khai thực hiện chương trình, đề án trên địa bàn tỉnh, cần tiếp tục làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý, giúp người dân tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về pháp lý liên quan đến đời sống, sinh hoạt, hôn nhân gia đình, đất đai cũng chính là thiết thực bảo vệ người nghèo trước tác động tiêu cực của xã hội để họ không bị rơi vào các hành vi vi phạm pháp luật, tệ nạn xã hội.
Sự đổi mới trong tư duy về chủ trương giảm nghèo theo hướng Nhà nước chỉ hỗ trợ về cơ chế, chính sách, nguồn lực và hướng dẫn, còn bản thân người nghèo, hộ nghèo phải cố gắng vươn lên và phải làm sao các chính sách giảm nghèo khơi dậy được khát vọng và tạo ra động lực cho những địa phương, cá nhân nghèo mong muốn thoát nghèo.
Hay nói cách khác, thay vì trông chờ vào chính sách của nhà nước thì phải nghĩ cách sử dụng hiệu quả nguồn lực của nhà nước, của cộng đồng để vươn lên thoát nghèo. Các mô hình sinh kế giảm nghèo cũng là để tạo điều kiện để người nghèo, cận nghèo phát huy vai trò chủ thể của mình để tự vươn lên thoát nghèo theo nguyên tắc hỗ trợ cần câu và hướng dẫn cách câu.
Giai đoạn 2021- 2025, các tiêu chí giảm nghèo đa chiều tăng cao hơn giai đoạn trước. Vĩnh Phúc là một trong 4 tỉnh, thành phố của cả nước ban hành chính sách hỗ trợ giảm nghèo đặc thù và đạt được những kết quả khả quan.
Các chính sách, dự án giảm nghèo của tỉnh được lồng ghép hài hòa với chương trình phát triển KT-XH đã và đang phát huy hiệu quả tích cực, có tác dụng thiết thực với hộ nghèo, hộ cận nghèo, phù hợp với thực tế hiện nay, đáp ứng được yêu cầu nâng cao chất lượng đời sống nhân dân, phát triển kinh tế và tăng trưởng bền vững của tỉnh.
Đây cũng là cơ sở để thực hiện mục tiêu kép mà Đại hội XIII Đảng Cộng sản Việt Nam đặt ra: “Giảm nghèo bền vững gắn liền với khuyến khích làm giàu theo pháp luật”, là cách thực hiện xóa đói giảm nghèo theo hướng: “Từ cho người nghèo con cá và cho người nghèo cần câu cá chuyển sang dạy cho người nghèo biết cách nuôi cá”; từ phương thức giảm nghèo đơn chiều, thiếu bền vững chuyển sang giảm nghèo đa chiều và bền vững.
Anh Tú